25 czerwca 2021 odbyło się specjalne spotkanie online Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, w którym uczestniczyli przedstawiciele Związku Gmin Wiejskim RP, poświęcone w całości „Rządowemu Funduszowi Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych” realizowanemu przez Bank Gospodarstwa Krajowego oraz Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Stronę realizatorów programu na spotkaniu reprezentowali m.in. minister Paweł Szefernaker oraz prezes BGK Daszyńska-Muzyczka.
Szczegóły programu i zasady ubiegania się o wsparcie omówiła prezes BGK, która na wstępie podkreśliła, że celem programu jest pomoc w realizacji inwestycji strategicznych dla każdej JST, niezależnie od jej wielkości. „Chcemy się skupić na tych inwestycjach, które dają największą efektywność ekonomiczną, dają nadzieję na większe przychody samorządu i jednocześnie poprawiają jakość życia mieszkańców” – mówiła.
Od 10 do 15 mld zł wyniesie wartość inwestycji samorządów, które zostaną sfinansowane w ramach pierwszego, pilotażowego naboru „Rządowego Funduszu Polski Ład: Programu Inwestycji Strategicznych” . Pierwszy nabór ruszy 1 lipca br. i potrwa cztery tygodnie, drugi nabór pilotażowy jest planowany na wrzesień 2021 rok. W następnych latach planowane są nabory co kwartał przez okres 3 lat trwania programu, z budżetem wynoszącym ponad 100 mld zł (finansowanym z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19).
Cel Programu Inwestycji Strategicznych:
- pobudzenie aktywności inwestycyjnej jednostek samorządu terytorialnego,
- rozwój lokalnej przedsiębiorczości,
- poprawa warunków życia obywateli,
- powstanie nowych miejsc pracy,
- wsparcie zrównoważonego rozwoju,
- efektywne zaangażowanie sektora finansowego,
Zasady programu – dwie pierwsze edycje programu w formie pilotażu
- Dwie pierwsze edycje programu odbędą się w formie pilotażu. Pilotaże pozwolą na weryfikację priorytetów inwestycji oraz określenie częstotliwości naborów.
- Wnioski o dofinansowanie będą mogły składać wszystkie samorządy z całej Polski w formie elektronicznej przez aplikację BGK. Wnioski mają zawierać minimum wymagań dokumentacyjnych. Można składać wnioski również na inwestycje zaprojektuj i wybuduj, a także w formule PPP. Samorządy dostaną do 95 proc. bezzwrotnego dofinansowania na inwestycje, m.in. w infrastrukturę wodno-kanalizacyjną, modernizację źródeł ciepła na zeroemisyjne i w gospodarowanie odpadami.
- Główne dwa kryteria oceny wniosków będą dotyczyć rodzaju inwestycji oraz wysokości deklarowanych w zeznaniach PIT dochodów mieszkańców JST, na terenie której realizowana ma być inwestycja. Samorządy o najniższych dochodach mieszkańców będą miały najwyższy priorytet.
- Wnioski będą przyjmowane przez BGK. Po ich formalnej weryfikacji zostaną przekazane do Komisji przy Kancelarii Premiera. Po akceptacji Kancelarii Premiera, Bank Gospodarstwa Krajowego wyda promesę wstępną, która umożliwi rozpoczęcie postępowania przetargowego i wyłonienia wykonawcy. Po zakończeniu przetargu samorząd otrzyma tzw. właściwą promesę inwestycyjną na kwotę 95% kwoty przetargowej inwestycji, która będzie podstawą do wypłaty środków z dofinansowania, po zrealizowaniu inwestycji lub jej etapu.
Po prezentacji programu przez prezes BGK, przedstawiciele samorządów zdali szereg pytań dot. szczegółów programu i oceny wniosków. Szczególne wątpliwości samorządowców dotyczyły kwalifikacji wniosków do dofinansowania i limitowania wysokości dofinansowania inwestycji. Pani prezes BGK wyjaśniła, że w nowym programie nie będzie górnego i dolnego limitu wartości inwestycji. Natomiast przy kwalifikacji wniosków będą decydować dwa kryteria: priorytetowe inwestycje dla JST i mieszkańców oraz poziom dochodów mieszkańców określony na podstawie PIT. „Pierwszy, najważniejszy priorytet to budowa i modernizacja infrastruktury drogowej, infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, w tym oczyszczalni, modernizacja źródeł ciepła sieciowego i zeroemisyjnego oraz modernizacja infrastruktury gospodarki odpadami i odnawialne źródła energii” – wyliczała prezes BGK. Szefowa BGK zaznaczyła, że jedynym ograniczeniem pierwszego naboru będzie możliwość złożenia maksymalnie trzech wniosków przez jedną jednostkę samorządu terytorialnego. Na zarzut samorządowców o możliwe subiektywne kwalifikowanie wniosków do dofinansowania prezes Daszyńska-Muzyczka podkreśliła, że „Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych” nie ma nic wspólnego z Rządowym Programem Inwestycji Lokalnych, „nie jest to żadna odsłona RFIL, ani jego kontynuacja”. Realizatorzy programu raczej się obawiają możliwości zakontraktowania przez JST w odpowiednim czasie wykonawców usług, gdzie wstępna promesa inwestycyjna jest ważna 6 miesięcy.
Były tez poruszone kwestie dodatkowych wymagań realizowanych inwestycji poprzez spełnienie warunków, wymagań podobnych jak w projektach europejskich np. w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków. Dobrą wiadomością dla gmin wiejskich jest brak ograniczeń np. co do sposobu sanitacji gminy (np. poprzez przydomowe oczyszczalnie ścieków w trybie rozproszonym, a także sfinansowanie inwestycji liniowych wraz z przyłączami, bez obowiązywania ograniczeń RLM). Zatem nie będą w programie stawiane gminom specjalne wymagania, poza spełnieniem podstawowych kryteriów oceny wniosków programu oraz stosowania nowoczesnych, sprawdzonych technologii.
Ważną kwestią dociekań samorządowców była kwota dofinansowania projektu w odniesieniu do podatku VAT od inwestycji. Realizatorzy programu wielokrotnie podkreślali, że finansowanie inwestycji z programu będzie w kwocie brutto niezależnie czy VAT zostanie przez gminę odliczony, czy nie. Wówczas odliczony VAT pozostanie w gminie. Ponadto środki europejskich programów mogą być udziałem własnym do realizacji inwestycji ze środków Programu Inwestycji Strategicznych.
W związku z tym, że program pilotażowy programu rozpoczyna się 1 lipca Bank Gospodarstwa Krajowego prowadzi cykl spotkań z samorządami w poszczególnych województwach nt. szczegółów „Rządowego Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych”. Ponadto w każdym oddziale wojewódzkim BGK powołany jest opiekun do realizacji programu i współpracy z samorządami.
Szczegóły warunków naboru wniosków do programu będą ogłaszane na stronach Banku Gospodarstwa Krajowego https://media.bgk.pl/144853-beda-pieniadze-na-inwestycje-samorzadow-rusza-nowy-rzadowy-program .
W załączniku znajduje się prezentacja ze spotkania KWRiST z prezes Banku Gospodarstwa Krajowego panią Beatą Daszyńską-Muzyczką.