W ostatnią środę marca br. odbyło się posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (KWRiST), któremu przewodniczyli Krzysztof Iwaniuk, wójt gminy Terespol, przewodniczący Zarządu Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWRP) i współprzewodniczący KWRiST ze strony samorządowej oraz Paweł Szefernaker, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), reprezentujący stronę rządową.
Program „Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021-2027” zdominował początek posiedzenia
Początek spotkania, po ustaleniu spraw formalnych, zdominowała kwestia udzielenia opinii dla projektu programu regionalnego „Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021-2027”. Temat ten jest dyskutowany od dłuższego już czasu i wciąż budzi wiele emocji, ze względu na konflikt pomiędzy samorządowcami miast ujętych w czterech obszarach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (reprezentującymi ok. 70% mieszkańców województwa), a marszałkiem woj. dolnośląskiego. Konflikt dotyczy wielkości środków przewidywanych w omawianym programie dla inwestycji terytorialnych. Ostatecznie KWRiST podjęła decyzję o odstąpieniu od opiniowania dokumentu ze względu na brak jednolitego stanowiska strony samorządowej, biorąc też pod uwagę pozytywną ocenę programu przez stronę rządową.
Wprowadzanie ROP-u z tarczą antykorupcyjną CBA
Następnie przyszła pora na informację na temat zaawansowania prac nad wprowadzeniem rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), którą w zastępstwie wiceministra Jacka Ozdoby, przedstawiła Małgorzata Golińska, sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska i Główny Konserwator Przyrody.
– Kwestia tej zmiany w systemie rozszerzonej odpowiedzialności producenta dla opakowań została przewidziana w projekcie ustawy, która w porządku legislacyjnym jest wpisana pod numerem UC 81 i to jest zmiana ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Ten projekt jest już po konsultacjach publicznych, po opiniowaniu i uzgodnieniach międzyresortowych. Jeszcze nie był opiniowany przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu, natomiast uwagi w ramach opiniowania również zostały zgłoszone, m.in. przez kilka urzędów marszałkowskich, a także przez Związek Miast Polskich, który wyraził bardzo ogólną, wstępną opinię – powiedziała minister Golińska i wskazała: – Te uwagi dotyczą najczęściej terminu wnoszenia opłaty opakowaniowej przez przedsiębiorców, wzrostu dochodów budżetu samorządu województwa z tytułu obsługi opłaty opakowaniowej, uzupełnienia zakresu sprawozdawczości przedsiębiorców, uwzględnienia przedstawicieli urzędów marszałkowskich w składzie organu doradczego ministra, rozszerzenia obowiązywania przepisów o pomocy de minimis dla wprowadzających produkty w opakowaniach o masie nieprzekraczającej konkretnego wymiaru, doprecyzowania definicji opakowań, a także zrezygnowania z każdorazowej kontroli przedsiębiorców prowadzących recykling.
Reprezentantka resortu klimatu i środowiska powiedziała również, że omawiany projekt ustawy został objęty tarczą antykorupcyjną CBA i w związku z tym, podczas posiedzenia KWRiST nie mogą być przedstawione szczegóły planowanych rozwiązań.
– Szczegóły na temat planowanych zmian i tego, które uwagi i w jakim stopniu zostaną, bądź nie zostaną uwzględnione nie mogą być prezentowane poza oficjalnym procesem legislacyjnym. Stąd zbiorcza informacja będzie prezentowana na stronach resortu. Chcemy uniknąć sytuacji zarzutu, że są jakieś grupy interesariuszy, które dostają informację szybciej – powiedziała minister Golińska.
ROP – zubożony strumień odpadów – jak osiągnąć założony efekt?
Po tym wystąpieniu głos zabrał Leszek Świętalski, dyrektor Biura ZGWRP: – Chcę powiedzieć, że strona samorządowa jednak znacznie więcej ma problemów z tym związanych. Przedstawiciel strony samorządowej podkreślił przy tym, że zespół powołany do prac nad wprowadzeniem przepisów związanych z ROP-em w zasadzie nie funkcjonuje, a kolejne planowane jego posiedzenia są odwoływane, tymczasem, jak wskazał, sprawa jest dla samorządów bardzo ważna i pilna. – Po pierwsze nie wiemy teraz dokładnie, jaki jest polityczny plan tyczący rozszerzonej odpowiedzialności producenta i systemu depozytowo-kaucyjnego, które strona samorządowa absolutnie łączy i nie rozpatruje tego oddzielnie, bo dotyczy to tego samego strumienia odpadów – powiedział. – My teraz nie wiemy kiedy i w jakiej skali ten strumień zostanie zubożony, dla nas o najcenniejsze frakcje, których zagospodarowanie m.in. pozwalała na obsłużenie, jeśli tak można kolokwialnie powiedzieć, frakcji pozostałych, znacznie bardziej uciążliwych – tłumaczył L. Świętalski. Przedstawiciel ZGWRP wskazał przy tym, że jest to istotne m.in. dla dalszego funkcjonowania instalacji komunalnych, przetwarzających odpady. – My po prostu musimy wiedzieć, w jaki sposób, w zakresie gospodarowania poszczególnymi frakcjami, mamy osiągnąć efekt, po to żeby rozliczyć te instalacje z pieniędzy, które zostały pobrane i użyte na ich modernizację, budowę, rozwój itp. – dodał i zaapelował o zdynamizowanie działań zespołu dedykowanego do pracy nad wprowadzeniem ROP-u.
Co z odpadami generowanymi przez uchodźców?
Przy okazji omawiania tematu ROP, dyrektor Świętalski zwrócił uwagę na jeszcze jeden aspekt gospodarki odpadami, który związany jest z napływem uchodźców z Ukrainy. Jak wskazał przedstawiciel ZGWRP, mamy w kraju obecnie ponad 2 mln nowych producentów odpadów i trzeba się zastanowić, jak ująć ich w systemie i kto ma płacić za odbiór i zagospodarowanie wytwarzanych przez nich odpadów. – Na jakim poziomie będzie te 2 mln, lub wzrastająca liczba osób, wpływać na koszty obsługi systemu, kto je pokryje? Czy zbiorowo wszyscy obywatele? Czy w ramach rekompensaty, czy częściowych dopłat przez gminy? Czy w związku z tym wejdą te opłaty jako koszt m.in. związany z kryzysem i będzie to dla samorządów refinansowane? – pytał.
W odniesieniu do tematu odpadów generowanych przez uchodźców z Ukrainy ustalono, że kwestia ta zostanie podjęta podczas jednego z najbliższych spotkań KWRiST organizowanych w związku z kryzysem migracyjnym, a o przygotowanie w tej kwestii opinii poproszone zostało Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
Potrzeba dyskusji o finansowaniu dodatków osłonowych…
Podczas posiedzenia, na wniosek strony samorządowej, zaprezentowana miała zostać także informacja na temat źródeł pokrycia kosztów realizacji przez samorządy gminne obsługi zadania zleconego, jakim jest wypłata dodatków osłonowych. Temat samych dodatków osłonowych i zasad ich udzielania omówiła przedstawicielka Departamentu Elektroenergetyki i Gazu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Jednak minister Szefernaker, zwrócił uwagę, że stronie samorządowej zależy na rozwiązaniu problemu kosztów obsługi udzielania tych dodatków, które wg samorządowców w znaczącej części nie zostały pokryte środkami zapewnionymi przez rząd.
W tym zakresie Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej KWRiST zaapelował o spotkanie z Anną Moskwą, minister klimatu i środowiska. – Wskazywaliśmy już od samego początku, że proponowana wartość 2% absolutnie nie pokrywa faktycznie ponoszonych kosztów. Ja bardzo delikatnie szacuję, że ona jest dwukrotnie za niska. My wykonaliśmy ogromną pracę w samorządach po to, żeby te wnioski przyjąć – podkreślił sekretarz Wójcik, odnosząc się do proponowanej przez rząd wielkości środków na pokrycie kosztów obsługi systemu dopłat osłonowych.
Przy okazji dyskusji o dodatku osłonowym głos zabrał Eugeniusz Gołembiewski, burmistrz Miasta Kowal, reprezentujący Unię Miasteczek Polskich, który zwrócił uwagę na pilną potrzebę zdefiniowania pojęcia „gospodarstwo domowe”. Argumentował to tym, że spotykane są sytuacje, gdy okazuje się, że kolejni członkowie kilkuosobowej rodziny mieszkającej w lokalu o niewielkiej powierzchni, tworzą oddzielne gospodarstwa domowe i każda z tych osób pobiera dodatek osłonowy.
Potrzebna dyskusja o „Polskim Ładzie” i ułatwienia w zakładaniu kont bankowych dla uchodźców
W części poświęconej sprawom różnym Jacek Brygman, wójt Gminy Cekcyn, wiceprzewodniczący Zarządu ZGWRP zasygnalizował, że przedyskutowania wymagają zasady realizacji rządowego programu „Polski Ład” i poprosił o robocze spotkanie w tej sprawie. Minister Szefernaker zaproponował w tej kwestii wideokonferencję z szefową Banku Gospodarstwa Krajowego, gdyż mają zostać przygotowane zmiany w zakresie tego programu, które uelastycznią zasady jego realizacji. Przy tej okazji samorządowcy wskazali, że w związku z obecną sytuacją chcieliby, pod kątem „Polskiego Ładu”, przedyskutować takie zagadnienia, jak: ważność promes, wzrost cen, realizacja i podpisywanie umów na częściowo rozstrzygnięte przetargi i transze płatności.
Podniesiony został także temat problemów z zakładaniem kont bankowych przez uchodźców z Ukrainy – samorządowcy apelowali o wprowadzenie ułatwień w tym obszarze. Minister Szefernaker wskazał, że zostały wydane stosowne wytyczne dla banków, a Sebastian Skuza, wiceminister finansów zaznaczył, że bankom zalecono stosowanie znacznych ułatwień w tej kwestii.
Warto też odnotować, że z negatywną opinią strony samorządowej spotkała się propozycja podziału części rezerwy subwencji ogólnej na 2022 r.
Podczas posiedzenia, na podstawie wcześniej wypracowanych opinii przez poszczególne zespoły KWRiST, uzgodniono szereg kwestii, w tym projektów uchwał i rozporządzeń i innych dokumentów.
Kolejne posiedzenie KWRiST odbędzie się 27 kwietnia br.