11 października 2017r. przedstawiciele organizacji samorządowych spotkali się z głową państwa w Pałacu Prezydenckim. Prezydent Andrzej Duda zaprosił ich na konferencję „Wspólnie o Konstytucji, wspólnie o samorządzie”. W spotkaniu ze strony Związku Gmin Wiejskich uczestniczyli Stanisław Jastrzębski i Krzysztof Iwaniuk wiceprzewodniczący ZGW RP, prof. dr hab. Krystian Ziemski i Maciej Kiełbus eksperci prawni i doradcy ZGW RP, Paweł Tomczak dyrektor biura Związku.
Przed konferencją szefowie organizacji samorządowych spotkali się z Prezydentem i jego współpracownikami na pierwszym posiedzeniu Zespołu ds. przeglądu prawa samorządowego przy Kancelarii Prezydenta RP.
Podczas konferencji pt. „Wspólnie o Konstytucji, wspólnie o samorządzie”, prezydent powiedział, że istnieje wiele pytań dotyczących funkcjonowania samorządu terytorialnego, m.in. czy wystarczy zapisanie w Konstytucji jedynie gminy jako podstawowego szczebla samorządu, a także czy dostatecznie zagwarantowana jest samodzielność samorządu terytorialnego.
Jak wskazał, samorząd składa się z dwóch elementów: obszaru terytorialnego i jego mieszkańców. „Istota zatem samorządności polega na tym, aby ci ludzie w jak największym stopniu byli w funkcjonowanie samorządu terytorialnego włączeni. To jest dla mnie samorządność” – mówił Prezydent.
Podkreślił, że budowanie społeczeństwa obywatelskiego jest dla niego „niezwykle ważnym elementem działalności samorządu terytorialnego”. „Czy w naszym kraju to jest wystarczające? Obawiam się, że nie” – ocenił Prezydent.
Oświadczył, że „zdecydowanie chce” przeprowadzić referendum ws. nowej Konstytucji i jest dla niego ważne, żeby to Polacy wskazali, jaka jest ich wizja państwa. „Ja zakładam, że jeżeli przeprowadzilibyśmy znaczącą, czy to reformę konstytucyjną, czy wprowadzili nową konstytucję, to jest to znów konstytucja na 20, 25, czy 30 lat. Zakładam, że konstytucja z 1997 roku i tak jest konstytucją absolutnie co najmniej na 25 lat, ponieważ nie zakładam, abyśmy w tym zakresie nową regulację w ciągu dwóch, czy trzech lat wprowadzili” – mówił.
Ocenił, że obecnie obowiązująca Konstytucja ma swoje „braki i mankamenty”, m.in. dotyczące tego, że nie uwzględnia ona członkostwa Polski w UE i NATO. „W związku z tym pojawiają się pytania, co do gwarancji naszej suwerenności, w jakie sposób te gwarancje powinny być ukształtowane” – powiedział.
Prezydent zachęcał także samorządowców, by składali propozycje pytań do referendum. „Dla mnie jako prezydenta, a zarazem prawnika, te dyskusje są niezwykle ciekawe i państwa głosy jako praktyków i ekspertów mają dla mnie ogromne znaczenie” – przekonywał.
Ekspert prawny Związku Gmin Wiejskich RP prof. dr hab. Krystian M. Ziemski podkreślił, że konstytucja nie może być aktem szczegółowym, lecz aktem, który na odpowiednio dużym stopniu ogólności formułuje pewne myśli, które są napełniane treścią przez ustawodawcę. – Nawet najlepiej napisana konstytucja może być zupełnie opatrznie rozumiana i stosowana. Najważniejszą rzeczą jest wykonywanie konstytucji – zaznaczył.
Paweł Tomczak dyrektor biura ZGW RP podkreślił, że spotkanie było okazją do podziękowania prezydentowi za przyjęcie inicjatywy samorządowców. „Jest to temat, który wielokrotnie podnosiliśmy, że należy wspólnie uporządkować prawo samorządowe. Oczywiście ważne jest też to, że w tym zespole uczestniczy cały samorząd. W kluczowych kwestiach mamy podobne zdania, ale czasami w szczegółach inne ważne sprawy są dla miast, inne dla gmin wiejskich. Ważnym elementem w pracach jest to, żeby uwzględnić także specyfikę małych ośrodków” – zaznaczył.
Prezydent ogłosił inicjatywę przeprowadzenia referendum dotyczącego zmian w konstytucji podczas uroczystości Święta Konstytucji 3 Maja. Prezydent chce, by referendum odbyło się w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości – 11 listopada 2018 r. W tym dniu, zgodnie z Kodeksem wyborczym, mają także odbyć się wybory samorządowe.