Na zaproszenie Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWRP), 3 lutego br. do Warszawy przyjechało ponad 30 przedstawicieli gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, które dotyka problem zmian granic jednostek samorządu terytorialnego (JST). Samorządowcy wystosowali apel do władz państwowych o zmianę przepisów w tym zakresie i powstrzymanie coraz częstszego procederu przejmowania przez miasta terenów gmin z obszarami wiejskimi. Związek Gmin Wiejskich RP przygotował projekty ustaw w sprawie zmian granic JST. Zostaną one złożone po konsultacjach z korporacjami samorządowymi.
Gminy wiejskie razem przeciwko zmianom granic
W spotkaniu zorganizowanym z inicjatywy Stanisława Jastrzębskiego, Przewodniczącego Zarządu ZGWRP, i Barbary Dykier, Wójta Gminy Redzikowo uczestniczyli samorządowcy z całej Polski. Reprezentowane były gminy z terenami o charakterze wiejskim: Chełm, Dobrzeń Wielki, Ełk, Purda, Janów, Giżycko, Radziejowice, Rzekuń, Ustka, Szydłowo, Jastrzębia, Kleszczów, Kobylnica, Kowala, Mielno i Nowa Wieś Lęborska.
Podczas spotkania uczestnicy dzielili się swoimi doświadczeniami z prób przejęcia części terenów ich gmin i formułowali wnioski oraz postulaty.
Samorządowcy protestują: „Zmiany granic nie mogą być panaceum na demografię i jej niekorzystne skutki!”.
Samorządowcy reprezentujący gminy z obszarami o charakterze wiejskim zwrócili uwagę na szereg istotnych aspektów związanych z problemem zmiany granic gmin:
- Obecne przepisy prawa nie zapewniają wystarczającej ochrony interesów wspólnot samorządowych oraz nie respektują w dostatecznym stopniu głosu obywateli, co jest sprzeczne z zasadami demokracji i samorządności lokalnej.
- Liberalne regulacje w zakresie zmian granic gmin sprawiają, że kluczowe argumenty merytoryczne oraz opinie mieszkańców są często pomijane, a decyzje podejmowane są w sposób uznaniowy, co prowadzi do destabilizacji samorządów.
- Wskutek obecnie obowiązujących przepisów, gminy nie mają zapewnionej stabilności terytorialnej, co prowadzi do niepewności oraz utrudnia długofalowe planowanie i rozwój.
- Ciągłe zagrożenie zmianami granic administracyjnych hamuje inwestycje oraz osłabia zaufanie obywateli do instytucji samorządowych. Brak poczucia bezpieczeństwa podważa podstawy samorządności, uniemożliwiając skuteczną realizację polityki rozwojowej.
- Obecne przepisy są źródłem konfliktów między samorządami, zastępując dotychczasową współpracę i budowanie partnerstw w rozwiązywaniu problemów.
Samorządowcy protestują: „Rozwój samorządów nie może odbywać się kosztem innych samorządów, nie ma zgody na aneksję i wrogie przejęcia!”. Podkreślają oni, że:
- Zjawisko zmian granic jednostek samorządu terytorialnego nasiliło się w ostatnim czasie, z niekorzyścią dla gmin wiejskich.
- Rozumieją procesy społeczne, ale nie akceptują sytuacji zmian granic wbrew woli mieszkańców – trzeba ucywilizować prawo i nie tworzyć zachęt do wrogich przejęć.
- Nie można dopuścić do tego, by rozwiązaniem problemów z demografią były zmiany granic. Zmiany granic powinny odbywać się tylko w szczególnych, uzasadnionych przypadkach.
- Procesy zmian granic już zainicjowane powinny być wstrzymane do czasu uzgodnienia nowych zasad zmian granic.
- Zachodzi różnica interesów pomiędzy gminami wiejskimi i miejskimi, zadaniem państwa jest wprowadzenie takich mechanizmów, które będą stanowić kompromis i zapobiegać podziałom w samorządzie, rywalizacja nie może zastąpić współpracy szczególnie w obliczu tak poważnych wyzwań, jak energetyka, zmiany klimatu, demografia, gospodarka odpadowa, planowanie przestrzenne.
- Brak kompromisowych rozwiązań może prowadzić do potężnego kryzysu samorządności.
W związku z obecną sytuacją przygotowany został apel dotyczący uregulowania kwestii zmiany grani pomiędzy JST.
Postulaty samorządowców zawarte w apelu:
- Ograniczenie częstotliwości inicjowania postępowań o zmianę granic administracyjnych w trybie wnioskowym – nie częściej niż raz na 5 lat.
- Wzmocnienie roli konsultacji społecznych w procedurze dokonywania zmian granic gmin, tak aby głos mieszkańców miał wiążący charakter.
- Ustalenie szczegółowych wymogów formalnych dla wniosków o zmianę granic gmin, uwzględniających ich konsekwencje ekonomiczne, społeczne i infrastrukturalne.
- Przyznanie statusu strony w postępowaniu legislacyjnym gminie, której zmiana terytorialna dotyczy, zapewniając jej możliwość aktywnego uczestnictwa w procesie decyzyjnym.
- Określenie zasad i trybu przekazywania mienia komunalnego w związku ze zmianą granic gmin, w celu uniknięcia konfliktów w zakresie własności i odpowiedzialności za majątek publiczny.
- Wprowadzenie jasnych zasad rozliczeń finansowych między gminami w przypadku zmiany granic, w szczególności w zakresie utraconych źródeł dochodu.
- Zapewnienie gminom ochrony sądowej w sprawach dotyczących legalności i prawidłowości przeprowadzanych zmian granic, co pozwoli na skuteczne dochodzenie swoich praw.
Inicjatywa legislacyjna ZGWRP
Wobec aktualnej sytuacji ZGWRP przygotował własne projekty ustaw regulujące procesy zmian granic. Projekty zostały przekazane, Panu Tomaszowi Siemoniakowi, Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji podczas spotkania 3 lutego. Związek jest na etapie konsultacji projektów z innymi korporacjami samorządowymi.
Nic o nas bez nas – razem możemy więcej
Gminy bezpośrednio zainteresowane problemem zmian granic jednoczą siły i będą podejmować działania na rzecz wprowadzenia zmian przepisów w oparciu o założenia zawarte w apelu. Apel został podpisany przez wszystkie obecne na spotkaniu 3 lutego samorządy, trafił także do ministra Tomasza Siemoniaka. Specjalny zespół powołany przez zainteresowane gminy planuje szereg kolejnych działań. Gminy, które byłyby zainteresowane dołączeniem, proszone są o kontakt z biurem ZGWRP.