W środę, 20 marca br., w Ministerstwie Klimatu i Środowiska (MKiŚ) odbyło się spotkanie kierownictwa resortu z przedstawicielami Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWRP). Do spotkania doszło z inicjatywy ZGWRP.
Podczas rozmowy przedstawiciele Związku, w nawiązaniu do „Wyzwań gmin z obszarami wiejskimi wobec nowego parlamentu i rządu w kadencji 2023-2027” przyjętych podczas XX Kongresu Gmin Wiejskich zwrócili uwagę na szereg zagadnień wymagających pilnych działań legislacyjnych (zakres tematyczny spotkania dostępny w załączonym pliku).
Rangę spotkania podkreśla fakt, że udział w dyskusji, z ramienia resortu, wzięła Paulina Henning-Kloska, Minister Klimatu i Środowiska, Anita Sowińska, Podsekretarz Stanu w MKiŚ, Piotr Szczepański, Szef Gabinetu Politycznego Ministra Klimatu i Środowiska, Dorota Zawadzka-Stępniak, Prezes Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), Robert Gajda, Wiceprezes Zarządu NFOŚiGW a także dyrektorzy wszystkich departamentów MKiŚ.
Wśród podjętych tematów była potrzeba wprowadzenia subwencji ekologicznej dla gmin za znajdujące się na ich terenie formy ochrony przyrody, które obejmują 32,4% terytorium kraju i stanowią poważaną determinantę rozwoju gmin. Ten ciągle bagatelizowany i odwlekany przez kolejne rządy i polityków problem dotyczy ok. 1300 gmin w Polsce i grubo ponad 10 mln ha, na których ustanowiono obszary objęte szczególną ochroną przyrodniczą.
Wskazano także na potrzebę efektywnego wsparcia rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) na terenach wiejskich. Zwrócono w tym zakresie uwagę na potrzebę stworzenia spójnych i stabilnych mechanizmów wsparcia zróżnicowanych form rozwoju energetyki odnawialnej na obszarach wiejskich, a przede wszystkim rozwoju energetyki prosumenckiej. Dotyczy to szczególnie wsparcia w zakresie transformacji energetycznej ukierunkowanej na rozwoju energetyki prosumenckiej. Powinna zostać też wprowadzona zmiana przepisów dotyczących OZE, która sprzyjałaby sektorowi wytwórczemu, gminom oraz obywatelskim grupom produkującym energię lokalnie.
Zmiana treści ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych polegających na zmniejszeniu odległości, w jakiej lokalizować można tego typu elektrownie od zabudowań, na „nie mniejszą niż 500 metrów” – to kolejny postulat przedstawiony przez reprezentantów Związku podczas spotkania. Związek jest konsekwentny w zakresie wypracowanych stanowisk z gminami zrzeszonymi w Stowarzyszeniu Gmin Przyjaznych Energii Odnawialnej oraz Polskim Stowarzyszeniem Energetyki Wiatrowej.
Potrzebne są też programy i środki wspierające „zieloną transformację”, działania proekologiczne oraz czyste powietrze na obszarach wielskich oraz wdrażanie „Zielonego Ład” na terenach wiejskich.
Ważnym punktem rozmów była konieczność pilnego podjęcia prac nad racjonalizacją gospodarki odpadami komunalnymi i stworzenie podstawy do systemowych rozwiązań na szczeblu krajowym, regionalnym i gminnym. W opinii samorządowców potrzebne jest uproszczenie i stworzenie skutecznych narzędzi prawnych związanych z egzekwowaniem od właścicieli nieruchomości usuwania nielegalnych składowisk odpadów niebezpiecznych.
Bardzo ważną część spotkania stanowiło omówienie problemów związanych z gospodarką odpadami na obszarach wiejskich. Przedstawiciele ZGWRP zwrócili uwagę przede wszystkim na potrzebę zmiany ustawy o systemie kaucyjnym. Zmiany te powinny uwzględniać uwarunkowania gmin z obszarami o charakterze wiejskim, a także potrzebę, jak najpilniejszego wdrożenia ustawy o rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), po to, aby system kaucyjny wspierał ROP, a nie odwrotnie. Sam system kaucyjny bez ROP-u nie ma sensu – wskazywali uczestnicy spotkania.
Ponadto poruszono temat potrzeby zmiany przepisów w zakresie wpisu do rejestru działalności regulowanej. Przedstawiciele ZGWRP zwracali uwagę na konieczność modyfikacji wymogów technicznych, jakie musi spełnić podmiot ubiegający się o wpisanie do rejestru.
Samorządowcy z ZGWRP, dużo uwagi poświęcili temu, żeby gminy odpowiadały nie za poziomy recyklingu, na co nie mają najmniejszego wpływu, ale za poziomy selektywnej zbiórki, która to segregacja prowadzi oczywiście do wyższych efektów recyklingu, ale nie wprost bo gminy nie mają wpływu na procesy zachodzące w instalacjach do recyklingu odpadów.
Ważnym problemem, z punktu widzenia interesów gminy wiejskich było doszczelnienie tak zwanego systemu. Chodziło o stworzenie warunków prawnych, pozwalających na skuteczniejsze pozyskiwanie opłat za gospodarowanie odpadami, od tych którzy śmiecą, ale nie ponoszą z tego tytułu kosztów.
Co istotne, wskazano również na potrzebę pilnego napisania nowej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Zwrócono też uwagę na potrzebę wprowadzenia ograniczeń w zakresie maksymalnych cen energii elektrycznej i nośników energii dla JST.
Przedstawiciele ZGWRP rozmawiali również o przywróceniu gminnych funduszy ochrony środowiska, dzięki którym samorządy mogłyby wspierać programy i przedsięwzięcia krajowe i regionalne, a także kreować własne programy wsparcia ochrony środowiska, gospodarki wodnej, transformacji energetycznej i ochrony powietrza, a także o zagrożeniach jakie niesie nowelizacja ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Aktualnie przepisy nakładają obowiązek ujawniania udokumentowanych złóż kopalin w celu ich ochrony w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, jednak nie definiują, na czym ma polegać realizacja wspomnianego celu, jakim jest ochrona złoża. Proponowana zmiana treści tego przepisu wprowadza pojęcie „zabezpieczenia możliwości eksploatacji”. W praktyce będzie to oznaczać zakaz zabudowy względem udokumentowanych złóż kopalin, które nie zostaną uznane za strategiczne. Reprezentanci ZGWRP wskazali, że w związku z tym, przez zastosowanie niejasnego pojęcia, gmina być może nie będzie mogła uchylić się od odpowiedzialności odszkodowawczej.
Podczas spotkania ZGWRP był reprezentowany przez: Krzysztofa Iwaniuka, Przewodniczącego Zarządu Związku, Jacka Brygmana, Członka Zarządu Związku, a także Leszka Świętalskiego, Dyrektora Biura Związku oraz Mariusza Marszała, Doradcę Przewodniczącego Zarządu ds. Legislacyjnych i Programowych.
O spotkaniu można również przeczytać na stronie internetowej MKiŚ.
Zakres tematyczny spotkania: plik pdf