O Polskiej Agencji Geologicznej i zmianach granic gmin w Kleszczowie

W dniu 14 marca Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej i gmina Kleszczów zorganizowała konferencję przybliżającą tematy związane z projektami zmian granic gmin i z utworzeniem Polskiej Agencji Geologicznej. Uczestniczyło w niej 50 przedstawicieli z 25 gmin oraz pracownicy biura ZGWRP i Urzędu Gminy w Kleszczowie.

Celem konferencji było omówienie problemów i zagrożeń, które mogą wynikać z propozycji zmian granic i utworzenia Polskiej Agencji Geologicznej. Konferencja była okazją do wzmocnienia współpracy pomiędzy uczestnikami i Związkiem Gmin Wiejskich RP, podsumowania  dotychczasowych działań i wypracowania kolejnych przedsięwzięć, które mają zminimalizować zagrożenia jakie istnieją w dalszym procesie prac nad utworzeniem polskiej Agencji Geologicznej i wniosków o zmianę granic. Omawiając prace nad projektem utworzenia Polskiej Agencji Geologicznej, dzięki dużej determinacji Związku i współpracujących z nami grupy gmin udało się doprowadzić do zmian w projekcie, w którym nie ma  propozycji zmian w zasadach naliczania opłaty eksploatacyjnej dla gmin (to był zasadniczy problem dla gmin tego projektu). Należy przy okazji podziękować za zaangażowanie gminom, które poprzez uchwały popierały stanowisko Związku a część gmin współfinansowała ekspertyzę prawną wspierającą nasze argumenty w rozmowach z Parlamentarzystami i przedstawicielami z Ministerstwa Środowiska. Podsumowując tę część konferencji podkreśliliśmy, że mimo korzystnych obecnie zapisów w projekcie ustawy, należy uważnie śledzić dalsze nim prace i być gotowym na szybką reakcję szczególnie na etapie prac parlamentarnych. Biorąc jednak pod uwagę, że za pół roku odbędą się wybory, istnieje duże prawdopodobieństwo nie podjęcia prac parlamentarnych w tej kadencji.

Drugi omawiany temat konferencji jest obecnie bardziej złożonym i trudnym problemem. Prawdopodobnie do końca marca złożonych zostanie kilka, kilkanaście wniosków o zmianę granic, głównie z miast, o ich przesunięcie kosztem sąsiadujących z nimi gmin wiejskich. W dyskusji tej Anna Kudra, reprezentująca Kancelarię Prawną Ziemski&Partnerzy, przybliżyła teoretyczne uwarunkowania prawno-formalne jakie powinny być spełnione przy takich wnioskach. Zwróciła uwagę na często popełniane błędy i jak je wykorzystać w osłabieniu takich wniosków. Niestety (mimo pewnych ram prawnych) często dostrzegamy uznaniowość rozstrzygnięć Rady Ministrów, która rozpatruje wnioski. Można mieć wręcz wrażenie, że są one realizowane w formule „bez trybu”. Praktyka ta stosowana jest w większym lub mniejszym natężeniu przez kolejne ekipy rządowe. Często nie mają znaczenia wyniki konsultacji społecznych, raz mają one moc wiążącą a czasami w ogóle nie mają znaczenia przy rozporządzeniu Rady Ministrów. Sytuacja ta jest nie tylko frustrująca dla  mieszkańców, których opinie zostały zlekceważone, ale podważa również zaufanie obywateli do Państwa. Potwierdzeniem takich sytuacji były prezentacje tych procesów przez przedstawicieli gmin podrzeszowskich, Dobrzenia Wielkiego czy Konina. Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej wielokrotnie apelował w tym temacie do rządu i parlamentu o dokonanie zmian systemowych w tym zakresie. Należy jednak podkreślić, że poprzez aktywne działania Związku w ostatnim czasie  udało się wprowadzić temat granic do prac Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego (posiedzenie w lutym) i planowane wyjazdowe w okolicach Rzeszowa w kwietniu. Również na poziomie Rządu, doprowadziliśmy do spotkania z ministrem Pawłem Szefernakerem. I jest wola prac nad częścią stawianych przez Związek postulatów m.in.:

• określenie zasad rozliczeń  skutków procesów podziałowych, szczególnie rozliczeń finansowych i majątkowych pomiędzy gminami objętymi zmianami granic, zapewniającymi rekompensatę za poniesione nakłady i utracone mienie komunalne i dochody, a także cesję zobowiązań finansowych wobec instytucji finansowych i budżetu państwa;
• uregulowanie stałego i systemowego wymaga także proces przejęcia długów i zobowiązań prawnofinansowych gminy likwidowanej z urzędu ze względu na jej nadmierne zadłużenie;
• zwolnienie z kosztów, opłat i podatków z tytułu przeniesienia własności mienia wynikających z procesu zmiany granic gmin;
• ograniczenie częstotliwości referendów i konsultacji publicznych ws. zmiany granic, dotyczących tych samych obszarów gmin, do jednego razu w kadencji samorządów – coroczne organizowanie referendów i konsultacji w tej samej sprawie jest kosztochłonne i wprowadza poczucie nieuzasadnionej tymczasowości.

Jednak niezależnie od doprecyzowaniu regulacji prawnych, generalnie stoimy na stanowisku, że mamy nienaruszalność terytorialną gmin, a poprawa funkcjonowania i realizacji zadań sąsiadujących samorządów powinna być oparta przede wszystkim o różne formy współpracy a nie aneksje. Tak jak to jest praktykowane w wielu krajach o bogatej historii samorządowej.