W dniach 14-15 października 2024 r. w Poznaniu odbyło się Europejskie Forum Samorządowe Local Trends. Podczas tego wydarzenia, które według organizatorów zgromadziło 1400 uczestników, podjęto wiele tematów związanych z funkcjonowaniem samorządu terytorialnego w Polsce. Swój udział w tym wydarzeniu miał także Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, który jest jednym z partnerów samorządowych Forum.
O rozdziale funduszy i potrzebach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich
„Perspektywy i rola polityki spójności w zrównoważonym rozwoju polskich miast i regionów” – taki tytuł nosiła debata, w której uczestniczył Stanisław Jastrzębski, Przewodniczący Zarządu ZGWRP. Debata odbyła się pierwszego dnia trwania Forum, a udział w niej wzięli także Jacek Sutryk, Prezes Związku Miast Polskich oraz Konrad Wojnarowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej. Dyskusję prowadził Bartłomiej Pawlak, Członek Rady Programowej Fundacji Miasto, Prezes Zarządu Green Impact.
Podczas tej debaty Przewodniczący Zarządu ZGWRP zwrócił uwagę na ogromne zróżnicowanie gmin z obszarami wiejskimi. Zaznaczył też, że Związek zdecydowanie opowiada się za decentralizacją państwa i wskazał, że w przypadku rozdziału funduszy unijnych na poziomie regionalnym, zdecydowanie łatwiej jest odpowiedzieć na faktyczne potrzeby konkretnych gmin, niż gdyby programowanie i rozdział funduszy przebiegał na poziomie centralnym. Stanisław Jastrzębski zaznaczył przy tym, że gminy wiejskie mają jeszcze wiele do nadrobienia, choćby w takich obszarach, jak dostępność wodociągów i kanalizacji.
Przewodniczący Zarządu ZGWRP podczas dyskusji zwrócił też uwagę na wyzwania związane z ochroną środowiska i zaopatrzeniem w energię, w tym z rozwojem odnawialnych źródeł energii.
O kwestiach ważnych dla gmin podczas spotkania z Wójtami i Burmistrzami
Tego samego dnia odbyło się także spotkanie Zarządu ZGWRP z Wójtami i Burmistrzami gmin z obszarami wiejskimi. Spotkanie prowadził przewodniczący Zarządu ZGWRP.
Przewodniczący Jastrzębski powitał uczestników, w tym Grzegorza Cichego, Prezesa Unii Miasteczek Polskich, po czym wskazał na potrzebę wzmocnienia współpracy z tą organizacją samorządową.
– Chcielibyśmy zaproponować, żebyśmy tę współpracę na tyle mogli sobie poukładać, że w sprawach, które są wspólnymi dla nas wszystkich, żebyśmy reprezentowali i mówili jednym głosem, jeżeli jest to możliwe. Chcielibyśmy również wykorzystać naszą obecność w różnych ciałach, poczynając od zespołów problemowych, od Komisji Wspólnej, posiedzeń sejmowych, senackich itd. Nawet myślę, że ograniczając trochę zatrudnianie kolejnych osób, bo to kosztuje. Fajnie by było, gdybyśmy nawet mogli się uzupełniać i zastępować. To jest możliwe, gdzie w danej sprawie nie muszą być przedstawiciele akurat obu środowisk, korporacji. Gdzie moglibyśmy wspólnie pewne rzeczy przedstawiać na forach. Powiem więcej: nasi partnerzy po drugiej stronie również oczekują, żebyśmy mogli pewne rzeczy wspólnie komunikować. I jeżeli ten dwugłos byłby ograniczony, to łatwiej przebija się ta potrzeba, którą zgłaszamy w imieniu gmin wiejskich na forach sejmowych, senackich czy rządowych – zaznaczył Stanisław Jastrzębski.
Szef Związku zaapelował też do członków Związku o aktywność i włączenie się w jego funkcjonowanie. – Po raz kolejny chcielibyśmy się zwrócić z takim apelem do samorządowców z obszarów wiejskich i miejsko-wiejskich, żeby namówić Państwa, nie tylko do samego członkostwa, ale również do przedstawicielstwa. Do udziału w tych wszystkich zespołach, komisjach, których jest naprawdę dużo.
Podkreślił przy tym, iż zdarzało się nie raz, że wójtowie/burmistrzowie wyjątkowo zaangażowani w działania na rzecz Związku tracili przez to zaufanie mieszkańców w kolejnych wyborach. – Potrzebujemy naprawdę każdego przedstawiciela, Wójta, Burmistrza lub osoby, która by jego reprezentowała podczas tych spotkań. Bo jest tych aktywności ponad setka. Dlatego Państwa aktywność jest tak potrzebna. Nie ma takiej możliwości, że Zarząd 11-osobowy załatwi wszystkie sprawy, które leżą na sercu gmin wiejskich i miejsko-wiejskich – podkreślił.
Po tych słowach głos zabrał Grzegorz Cichy, Prezes Unii Miasteczek Polskich, który potwierdził możliwość wspólnego reprezentowania interesów gmin wiejskich i miejsko-wiejskich i gotowość do zacieśnienia współpracy.
W dalszej kolejności przewodniczący Jastrzębski wskazał na kilka problemów, przed którymi stoją lokalne społeczności, a które wymagają bądź to nowych regulacji prawnych bądź też dodatkowych programów finansowych. Wśród nich pojawiły się kwestie związane z budową dróg rowerowych oraz z retencjonowaniem wód opadowych.
Wiceprzewodniczący Zarządu ZGWRP, Marcin Uchman zabrał głos jako następny. Zasygnalizował, że Związek podejmie działania w sprawie zniesienia ograniczenia w zakresie sprawowania urzędu wójta/burmistrza do dwóch kadencji. Zwrócił też uwagę na kwestię wynagrodzeń włodarzy gmin, które zostały zamrożone.
Przewodniczący Jastrzębski podkreślił, że zasada dwukadencyjności uderza w podstawowe prawa i wolności mieszkańców-wyborców. – Jakie mamy prawo, żeby odmawiać, skoro decyzja w tym zakresie należy do naszych wyborców, do mieszkańców? – pytał retorycznie. Odniósł się także do kwestii zamrożonych zarobków wójtów i burmistrzów. – Nie powinno być zgody na takie znęcanie się nad decydentami, że zamrażamy im wynagrodzenia na jakiś czas. I tak naprawdę nie wiadomo na jaki. A my mamy potulnie siedzieć, jak baranki, po cichutku. To jest nasze prawo i nasz obowiązek – podsumował wątek zarobków przewodniczący Jastrzębski.
Mimo późnej pory (spotkanie rozpoczęło się po godz. 18:00) nie zabrakło chętnych do dyskusji i udzielenia podpowiedzi, jakimi jeszcze tematami mógłby zająć się Związek w działaniach na rzecz gmin. Wśród nich pojawiła się np. kwestia przyszłości stosowania paliwa gazowego w celach grzewczych i problemów z przyłączaniem do sieci gazowej. Zwracano też uwagę na problemy z brakiem środków na inwestycje dla gmin w nowej perspektywie finansowej. Padło nawet stwierdzenie, że niewykluczone, iż w przyszłym roku gminy zatęsknią za programem „Polski Ład”, który dał gminom środki na wydatki inwestycyjne.
„Obszary wiejskie potrzebują prostego programu na wydatki inwestycyjne” – podkreślono.
O kwestiach związanych ze zmianą ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego opowiedział Bernard Sabura, specjalista ZGWRP.
Wola mieszkańców jest świętością!
Drugiego dnia Local Trends w Poznaniu, przewodniczący Jastrzębski wziął udział w panelu pt. „Przyszłość polskich samorządów, a decentralizacja państwa”, którego gospodarzem był Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej.
Moderatorem dyskusji wpisanej w program Europejskiego Forum Samorządowego był Janusz Król, Redaktor Naczelny czasopisma „Wspólnota”. Grono panelistów, obok Stanisława Jastrzębskiego, tworzyli: Grzegorz Cichy, Prezes Zarządu Unii Miasteczek Polskich, Tomasz Fijołek, Dyrektor ds. Legislacji Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza oraz Jan Grabkowski, Wiceprezes Zarządu Związku Powiatów Polskich.
Podczas tego panelu powrócił temat dwukadencyjności. – Jeżeli byśmy chcieli przyjrzeć się tym gminom, gdzie włodarze byli zmieniani, czy co kadencję, czy co wybory, czy nawet w trakcie kadencji, to uwierzcie mi Państwo, widać gołym okiem już teraz, że te gminy, niestety, płacą swoją cenę – zwrócił uwagę Stanisław Jastrzębski, zaznaczając, że w tego typu sytuacjach gminy tracą na tempie rozwoju. Przewodniczący Zarządu ZGWRP zaznaczył przy tym, że argumentem przeciwko zasadzie dwukadencyjności są ostatnie wybory samorządowe, w wyniku których aż 40% włodarzy gmin zostało wymienionych na nowe osoby. – Pytam się więc: jeżeli jest taka wola, to czy jest kadencyjność rzeczywiście niezbędnym ograniczeniem wolności wyborczej i praw wyborczych naszych mieszkańców, bo rzeczywiście oni nie są w stanie sami z tym problemem sobie poradzić? – zapytał Przewodniczący i odpowiedział: – Absolutnie, nie!
– Naprawdę warto zweryfikować to podejście, naprawdę nie bójmy się mieszkańców, nie ograniczajmy roli i woli mieszkańców. Ta ich wola jest tak naprawdę świętością! – zaapelował do rządzących.
Głos gmin wiejskich i miejsko-wiejskich słyszalny dzięki aktywności przedstawicieli Związku
Głos gmin wiejskich i miejsko-wiejskich słychać było w Poznaniu nie tylko dzięki zaangażowaniu przewodniczącego Jastrzębskiego. Przedstawiciele Związku zabierali również głos w czasie szeregu innych paneli, w których brali udział. Na przykład Jacek Brygman, Wiceprzewodniczący Zarządu ZGWRP uczestniczył w panelu pr. „Skutki reformy dochodów w samorządowych budżetach na rok 2025”, a Marcin Uchman, Wiceprzewodniczący Zarządu ZGWRP był panelistą podczas dyskusji zatytułowanej: „Utrzymanie i modernizacja infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej w mieście i na wsi”.