Zgodnie z przedstawicielami innych organizacji samorządowych oceniamy, że przyjęty tryb prac nad projektem nowelizacji Karty nauczyciela jest lekceważeniem jednostek samorządu terytorialnego. I wsłuchując się w wypowiedzi przedstawicieli Rządu i posła sprawozdawcy projektu istnieją uzasadnione obawy, że większość samorządów nie otrzymają dodatkowych środków na realizację podwyżek dla nauczycieli i kosztów innych planowanych zmian.
Projekt jest w głównej mierze realizacją postanowienia porozumienia zawartego w kwietniu przez przedstawicieli rządu z oświatową „Solidarnością”: wprowadza 9,6 proc. podwyżki wynagrodzeń od września 2019 r., min. 300 zł dodatku za wychowawstwo, 1000 zł dodatku socjalnego „na start” dla stażystów i skraca ścieżkę awansu zawodowego. Aby uprościć i skrócić procedurę legislacyjną został wniesiony do sejmu jako projekt poselski, tym samym ograniczając nam możliwość jego zaopiniowania. Podstawowym problemem projektu jest fakt, że nie można doszukać się czytelnej informacji o pokryciu kosztów wprowadzonych rozwiązań. Nie do przyjęcia są argumenty przedstawicieli rządu, rozłożenia kosztów zmian na samorządy, z uwagi na wzrost w ostatnich latach dochodów własnych. Należy jednak pamiętać, że jest to powiązane ze wzrostem kosztów samorządów będących pochodną wzrostu wynagrodzeń w różnych obszarach działania gmin. Ponadto należy również podkreślić, że rozkład wpływów z tego podatku jest nierównomierny i w wielu gminach nie ma on tak istotnego wpływu na dochody własne.
Uczestniczyliśmy 12 czerwca w posiedzeniu połączonych sejmowych Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży i Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Niestety na komisji bardzo nieczytelnie została przedstawiona informacja o sposobie pokrycia kosztów podwyżek nauczycieli. Relacja z posiedzenia komisji poniżej:
http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/transmisje_arch.xsp?page=3#80576704BB75630DC12584170030463B
Drugie czytanie w dniu 13 czerwca było tylko formalnością, trwało kilka minut i to pokazuje determinację grupy posłów szybkiego przyjęcia projektu.
http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/transmisje_arch.xsp?page=2#63E215E8F65880BBC1258417005E9803
Ta sytuacja spotkała się z zdecydowaną naszą wspólną reakcją w ramach działań strony samorządowej KWRiST i wystosowaliśmy pismo do Ministra Edukacji. Podkreśliliśmy w nim, że projekt ten nakładając na jednostki samorządu terytorialnego nowe zadania własne (co wprost przyznają wnioskodawcy, w treści uzasadnienia) i rodzący poważne skutki finansowe dla gmin i powiatów (wyliczone na kwotę około 1,3 mld zł), nie zapewnia równocześnie adekwatnych dochodów na realizację tych zadań. Tym samym narusza to regułę zawartą w art. 167 ust. 4 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. W konsekwencji formalnie nie odbyło się posiedzenie Zespołu edukacji, kultury i sportu KWRiST i oczekujemy spotkania na którym przedstawione zostaną konkretne rozwiązania w zakresie sfinansowania planowanych podwyżek dla nauczycieli.
Należy równocześnie podkreślić, na aktywność Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej w całokształcie działań związanych z realizacją i finansowaniem zadań oświatowych. To my zaproponowaliśmy i byliśmy współorganizatorem II Samorządowej Debaty Oświatowej, która odbyła się 11 kwietnia w Warszawie. Efektem jej było powołanie samorządowego „kwadratowego stołu” i podjęcie prac w 6 tematach: 1. Uczeń – rodzic – nauczyciel – szkoła – społeczność lokalna; 2. Jakość i standardy oświatowe; 3. Kształcenie zawodowe; 4. Finansowanie oświaty; 5. Organizacja systemu oświaty; 6. Pracownicy oświaty. Jednym z rezultatów prac naszego kwadratowego stołu było wystosowanie 5 Postulaty kierowanych do Ministra Edukacji Narodowej. Liczymy na dobrą wolę rządu i parlamentu w rozwiązywaniu problemów oświatowych i włączyliśmy się do rządowej inicjatywy „okrągłego stołu oświatowego”.
Patrząc na obecną sytuację, naturalnie nasuwa się podobieństwo do sytuacji z 2000 roku i problemu tzw. „błędu Handkego”. W ramach wówczas wdrażanej reformy oświatowej, wprowadzono również nowe zasady wynagradzania nauczycieli. W wyniku błędnych założeń nie doszacowano kosztów wynagrodzeń o kwotę porównywalną do planowanej obecnie podwyżki dla nauczycieli. To był powód zwołania przez Związek Gmin Wiejskich 4 sierpnia 2000 roku pierwszego Kongresu Gmin Wiejskich. Nasze działanie i determinacja innych środowisk samorządowych spowodowała przyznanie się Ministra Edukacji, Mirosława Handke do popełnienia błędu i w konsekwencji wyrównanie, co prawda po roku, poniesionych przez gminy kosztów wzrostu wynagrodzeń nauczycieli. Liczymy, że poprzez solidarne działanie wszystkich samorządów, obecnie finał historii również się powtórzy i będzie miała pozytywne zakończenie. Jest jeszcze jedna refleksja wynikająca z tej historii, podobnie jak wtedy, tak i obecnie przeprowadzono fundamentalne zmiany w oświacie. Samorządy przez te 19 lat włożyły ogromny wysiłek organizacyjny i finansowy aby poprzednie i obecne zmiany wdrożyć w życie. Niestety wysiłek gmin był tak duży, że często brakowało już czasu i środków na najistotniejsze sprawy w realizacji zadań oświatowych, jak jakość edukacji i tworzenia równych szans edukacyjnych, niezależnie od miejsca zamieszkania. A chyba wszyscy się zgadzamy, że dobra edukacja a poprzez nią oczekiwana wiedza i umiejętności naszych dzieci są podstawą do ich rozwoju osobistego ale również rozwoju naszych gmin i kraju. Dlatego wyciągając wnioski z historii dwóch reform powinniśmy dążyć do przyjęcia reguły, że edukacja jest tematem ponad podziałami i że jest jednym z najważniejszych wyzwań dla rozwoju kraju. I to powinno być motywem przewodnim prac w ramach „rządowego okrągłego stołu”, „samorządowego kwadratowego stołu” oraz programów wyborczych partii, w przededniu wyborów parlamentarnych.