Związek Gmin Wiejskich RP stanowczo zaprotestował podczas obrad Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego 20 lipca br. przeciwko decyzji Rady Ministrów w sprawie powiększenia miasta Opole kosztem otaczających go gmin. Zdecydowaną większość strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego wzburzył fakt podjęcia decyzji Przez Radę Ministrów z pominięciem opinii Komisji. Przewodniczący ZGW RP Marek Olszewski stanowczo zwrócił uwagę na niedopuszczalność takiego działania. W takim samym tonie głos zabrał Krzysztof Iwaniuk, wiceprzewodniczący Związku.
Bezsprzecznym jest, że „sprawa opolska” powinna być przedmiotem obrad Komisji, a jej opinia być rozpatrzona przez Radę Ministrów przed wydaniem rozporządzenia. Wcześniej projekt rozporządzenia (ale nie w jego ostatecznej treści) rozpatrywany był przez zespoły problemowe Komisji, tj. Zespół do spraw ustrojowych oraz Zespół do spraw funkcjonowania obszarów metropolitalnych i miejskich. Opinia tych zespołów, poprzez niejednoznaczne sformułowania, była interpretowana różnie. Nie ma wątpliwości co do tego, że generalnie opinia była pozytywna, ale z uwagami. Słowa „ale” i „ z uwagami” odnosiły się właśnie do Opola. Zespoły problemowe nie miały jednak upoważnienia do wydania opinii wiążącej. Ponieważ projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta dotyczył wielu JST, – to do każdej sprawy należałoby przypisać stanowisko zespołów i samej Komisji. Prawda natomiast jest taka, że pozytywnie wypowiedział się tylko przedstawiciel Związku Miast Polskich, jednoznacznie negatywnie przedstawiciel Związku Gmin Wiejskich RP, a przedstawiciele pozostałych korporacji wskazywali na brak współpracy i skłócenie stron, jednostronność inicjatywy (dot. Prezydenta Opola), brak istotnych argumentów, brak analiz ekonomicznych, itp.
Niemniej jednak zarówno dyskusja w sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Regionalnego oraz na posiedzeniu KWRiST pokazały, że polityka i jej zasady związane z podziałem administracyjnym gmin, – celem przyłączenia ich części do innej jednostki wymagają nowych regulacji prawnych. W styczniu bieżącego roku Zarząd Związku Gmin Wiejskich RP przyjął stanowisko wnioskujące o zmianę zapisów ustawy o samorządzie gminnym odnoszących się do zmian granic gminy oraz jej podziału celem przyłączenia do innej gminy. Tekst tego stanowiska przypominamy poniżej. Najgłówniejszym przesłaniem stanowiska Zarządu ZGW RP był i jest fakt, że właśnie zagwarantowany prawnie proces konsolidacji samorządów opierający się na obopólnej zgodzie i woli powinien być główną ścieżką zmian mapy podziału administracyjnego kraju.
W marcu br. do Związku wpłynęło stanowisko MSWiA, będące odpowiedzią na powyższe postulaty. Treść pisma również prezentujemy poniżej. Czytamy tam m.in. „Trzeba podkreślić, że zarówno argumenty zawarte w opinii rady wnioskującej, jak i w opiniach organów stanowiących zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego, mają taką samą wagę dla organu rozstrzygającego sprawy dotyczące zmian w podziale terytorialnym państwa”. I dalej „Podkreślić jednak należy, że Rada Ministrów kierując się ww. wytycznymi zawartymi w art. 4 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym nie podejmuje pozytywnych decyzji o dokonaniu takich zmian granic, które pozbawiłyby gminę zdolności wykonywania zadań publicznych, czy też doprowadziłyby do drastycznego ograniczenia tej zdolności”. Analizując te treści w kontekście stanowiska ZGWRP oraz konkretnie odnoszące się do „sprawy opolskiej”, – trudno doszukać się współbrzmienia.
Związek Gmin Wiejskich RP od samego początku stał po stronie gmin, których części terytoriów wraz z mieszkańcami, a także infrastrukturą wysokiej wartości materialnej i jakości technicznej, wbrew ich woli i bez sensownego uzasadnienia zostają siłowo przyłączone do Opola. Osobne stanowisko w tej sprawie Zarząd ZGW RP przyjął w marcu 2016 r. Zamieszczamy je poniżej.
Sprawa Opola nie jest pierwszą, ale oby była ostatnią, procedowaną w takim stylu i takimi metodami. Związek podejmuje i będzie podejmował zdecydowane działania w obronie gmin wiejskich. Żądać będziemy przestrzegania prawa oraz apelować o zachowanie elementarnej przyzwoitości w relacjach między jednostkami samorządu terytorialnego.
Przewodniczący ZGW RP
Marek Olszewski
Opracował Leszek Świętalski, Sekretarz Generalny ZGW RP