24 lutego 2016r. gmina Puńsk podjęła uchwałę o przystąpieniu do ZGW RP. Jesteśmy przekonani, że z pomocą nowej gminy nasze działania na rzecz obszarów wiejskich będą jeszcze bardziej efektywne!
Gmina Puńsk położona jest w północno – wschodniej części Polski w województwie podlaskim, w powiecie sejneńskim, wśród malowniczych łąk, jezior i lasów, tuż przy granicy z Litwą. Od zachodu graniczy z Gminą Szypliszki, od południa z gminami Krasnopol i Sejny. Równocześnie leży na obszarze „Zielonych Płuc Polski”.
Ogólna powierzchnia gminy wynosi 13.859 ha w tym użytki rolne 10.604 ha. Gmina liczy 13 jezior, które zajmują 369 ha. Do Gminy Puńsk należą 33 wsie, które zamieszkuje, według danych z ewidencji ludności, 4416 osób, w zdecydowanej większości narodowości litewskiej (80 %). Puńsk jest centrum gminy i parafii oraz stolicą Litwinów w Polsce.
Puńsk wraz z parafią istnieje od 1597 roku i posiada herb z wizerunkiem św. Piotra Apostoła. W pradawnych czasach teren obecnej gminy zamieszkiwali Jaćwingowie, potem osiedlili się na nim Litwini. Siedziba władz gminy – Puńsk – dziś wieś, w latach 1606-1852 posiadała prawa miejskie. Ziemia Puńska od XV w. do 1795 r. należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od 1920 roku Puńsk i jego okolice weszły w skład Państwa polskiego
Puńsk i jego okolice – to region typowo rolniczy, użytki rolne stanowią 79%. Na jej terenie są 623 gospodarstwa. Przeważają gospodarstwa o powierzchni 20-30 ha i zajmują się hodowlą krów mlecznych, trzody chlewnej lub bydła opasowego. W gminie Puńsk jest zarejestrowanych 186 podmiotów gospodarczych, 137 prowadzi pozarolniczą działalność. Rozwijają się również niewielkie przedsiębiorstwa. Puńska piekarnia wypieka prawdziwy wiejski chleb, w masarni „Dešra” wytwarzana jest tradycyjna litewska kiełbasa zwana skilandis, a restauracje „Užeiga”, „Sodas”, „Rūta” oferują litewskie dania a gospodynie domowe wypieki.
Gmina Puńsk od wielu lat jest znana z innowacyjnych projektów, z wykonania wielu inwestycji. W realizacji projektów są pomocne instytucje należące do gminy, instytucje kultury, szkoły oraz organizacje pozarządowe. Dzięki projektom powstało wiele inwestycji infrastruktury oraz imprez i wydarzeń, które stały się cyklicznymi wydarzeniami Gminy Puńsk.
Łącznie gmina w latach 2001 – 2013 zrealizowała 40 projektów rożnego rodzaju, które zmieniły wizerunek naszej małej ojczyzny na lepsze, które będą służyć przez wiele lat.
Dzięki takiej ilości inwestycji Gmina Puńsk w 2002 roku znalazła się w Złotej Setce gmin Rzeczypospolitej Polskiej na 65 miejscu, a w 2003 roku na 45 miejscu.
W 1999 roku otrzymała do Sejmu RP Medal Pamiątkowy za wyniki w działalności kulturalnej.
W Puńsku działa Dom Kultury Litewskiej, Litewskie Centrum Kultury Ludowej, są szkoły z litewskim językiem nauczania, w tym liceum ogólnokształcące, oraz filia Szkoły Muzycznej. Działa Wydawnictwo „Aušra”, które wydaje podręczniki szkolne w języku litewskim oraz dwutygodnik „Aušra”. Mieszkańcy tych ziem są pracowici i pomysłowi, aktywnie uczestniczą w artystycznej działalności amatorskiej, kultywują i pielęgnują kulturę i tradycje ojców.
W okolicach Puńska kultywuje się tradycje regionalnego rękodzieła ludowego. Przykłady rękodzieła ludowego z regionu można obejrzeć i kupić w muzeum regionalnym “Stara Plebania
Tereny inwestycyjne na terenie Gminy Puńsk
Gmina Puńska posiada tereny inwestycyjne we wsi Smolany o powierzchni 5,4 ha, przeznaczone pod zespół obiektów i urządzeń związanych z produkcją. We wsi Wojtokiemie 1,4900 ha, grunta przeznaczone są jako tereny parkingów z zielenią towarzyszącą i tereny usług turystycznych z zielenią towarzyszącą oraz kompleks działek po byłej szkole, o powierzchni 0,3800 ha wraz z budynkiem 488,90 m2. We wsi Trakiszki o powierzchni 18,23 ha grunty przeznaczone na cele nierolnicze.
Zespoły działające przy Domu Kultury Litewskiej w Puńsku:
- Kapela ludowa „Klumpė” oraz zespół taneczny „Vyčiai”,
- Chór „Dzūkija”,
- Zespół choreograficzny „Jotva”,
- Dziecięcy zespół „Puniukai”,
- Teatr stodolany,
- Dziecięcy zespół wokalny.
Imprezy cykliczne:
- Obchody upamiętniające Dzień Odzyskania Niepodległości przez Litwę;
- Festiwal teatrów dziecięcych;
- Święto chórów;
- Święto tańca dziecięcego;
- Wiosna Poezji;
- Otwarcie sezonu turystycznego;
- Koncert z okazji Dnia Matki;
- Koncert kapeli „Klumpė” i zespołu tanecznego „Vyčiai”;
- Festiwal młodzieżowych zespołów estradowych;
- Dni Puńska – Zielna;
- Festiwal Teatrów Stodolanych;
- Koncert rodzin muzykujących;
- Koncert zaduszkowy;
- Spotkania mniejszości narodowych i etnicznych.
Propagatorem folkloru litewskiego jest Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej w Polsce, które organizuje święta kalendarzowe między innymi: Zapusty, Wystawę tradycyjnej sztuki wielkanocnej, Święto Rosy – Noc Świętojańska i Święto „Na Anny”.
Przy stowarzyszeniu działają zespoły folklorystyczne „Alna” i „Gimtinė”, kultywujące tradycje litewskie. Od 1995 roku działa muzeum regionalne „Stara Plebania” w Puńsku.
Niewątpliwie największą imprezą kulturalną są „Dni Puńska – Zielna”.
Zielna to odpust parafialny – który zbiega się Dniami Puńska oraz Świętem Chleba, Miodu i Mleka i przypada na dzień 15 sierpnia. W Puńsku odpust Zielnej obchodzony jest od czasu, gdy miejscowemu kościołowi nadano imię „Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny”. Zielna to nie tylko procesja, wieńce i zioła. Już od dwudziestu kilku lat w tym dniu odbywa się jarmark sztuki ludowej. Uczestniczą w min twórcy sztuki ludowej, pszczelarze, gospodynie wiejskie, drobni przedsiębiorcy ze swoimi produktami. Odbywają się koncerty miejscowych zespołów artystycznych oraz występują zespoły z Litwy.
„Święto Chleba Miodu i Mleka” odbywa się nad jeziorem Sejwy w Oszkiniach. Podczas święta można zapoznać się z procesem pieczenia chleba, kręcenia miodu z pasieki, pieczenia mrowiska oraz posłuchać pieśni ludowych zespołu „Alna”, „Gimtine” i gości z Litwy.
Jaćwieska Jore – Powitanie Wiosny
Święto Jaćwieska Jore odbywa się na początku maja w „Osadzie Jaćwiesko-Pruskiej ” w Oszkiniach. Jest ona organizowana od 2010 r. przez Wspólnotę Jaćwiesko-Pruską. Odtwarzane są elementy prastarej historii i cywilizacji naszych przodków. Przez cały dzień można zwiedzać osadę, kiermasz rzemieślniczy, strzelać z łuku. Przeprowadzane są zajęcia edukacyjno-rekreacyjne, połączone z kultywowaniem zwyczajów Bałtów (Jaćwingów i Prusów z XIII w.).
Koncert z okazji Dnia Matki
Uroczyste święto Dnia Matki organizowane jest od 1980 r. i odbywa się w pierwszą sobotę lub niedzielę maja w Domu Kultury Litewskiej w Puńsku. Koncert organizuje zespół choreograficzny „Jotva”. Koncert z okazji Dnia Matki to jeden z bardziej widowiskowych wydarzeń, jakie odbywają się w Domu Kultury Litewskiej w Puńsku. Corocznie na koncert przybywają tłumnie widzowie nie tylko z Puńska, ale także z okolic oraz zza granicy.
Koncert Mniejszości Narodowych i Etnicznych w Puńsku
Impreza odbywa się w Domu Kultury Litewskiej w Puńsku, corocznie w listopadzie. Spotkania są organizowane od 20 lat. W Spotkaniach uczestniczą przedstawiciele mniejszości narodowych i etnicznych mieszkających na terenie Polski: Białorusini, Ukraińcy, Tatarzy, Żydzi, Romowie, Kaszubi, Rosjanie, Staroobrzędowcy, Niemcy i Litwini. W programie: tańce, pieśni ludowe, poezja, muzyka estradowa, teatr. W holu Domu Kultury podczas koncertów urządza się wystawę poświęconą twórczości ludowej poszczególnych narodowości i grup etnicznych, biorących udział w Spotkaniach.
Najbardziej popularne zespoły:
Zespół choreograficzny „Jotva” (istnieje od 1951 r.) – gromadzi około 170 tancerzy – dzieci i młodzież. Zespół dwukrotnie uczestniczył w Święcie Litewskiego Tańca Ludowego w Kanadzie, pięciokrotnie w Święcie Tańca w Wilnie, w 1993 r. wystąpił na Festiwalu folklorystycznym we Francji. W 2006 r. zdobył wyróżnienie za najbardziej oryginalny program w Międzynarodowym konkursie tańca w Kłajpedzie „Klumpakojis”. Kierownik – Kornelija Mauliūtė.
Chór „Dzūkija” (działa od 1957 r.) – liczy 26 członków – osoby dorosłe. Chór czterokrotnie (1994, 1998, 2003, 2009 r.) uczestniczył w Święcie Pieśni w Wilnie, kilkakrotnie śpiewał dla najwyższych władz RP i RL w Polsce i w Litwie, uczestniczył w Festiwalach chórów w Litwie. Nagrał 2 kasety i 1 płytę CD. Kierownik – Vidas Simanauskas.
Kapela „Klumpė” działa od 1966 r. – liczy 17 członków. Kapela prowadzi najbardziej aktywne życie kulturalne. Co roku przeciętnie koncertuje około 20 w Polsce i w Litwie. W 1998r. odbyła tournee po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. W 2003 i 2009 r. uczestniczyła w Święcie Pieśni i Tańca w Wilnie. W 1998 r. w konkursie kapel na Litwie zajęła I miejsce. W 2005 r. w Konkursie Kapel Ludowych Litwy zajęła II miejsce. Nagrała 4 kasety i 3 płyty CD. Kierownik – Jonas Zakaravičius.
Zespół folklorystyczny „Gimtinė” – działa od 1988 roku. Założycielką i kierownikiem artystycznym jest Aldona Wojciechowska, a od 2005 r. kierownikiem artystycznym jest A. Bapkauskienė (Litwa – Sangrūda). Zespół wykonuje muzykę i pieśni swojego regionu. Uczestniczy w festiwalach folklorystycznych, imprezach kulturalnych w Polsce i za granicą. Bierze udział w dorocznych świętach kalendarzowych i innych wydarzeniach kulturalnych.
Zespół folklorystyczny “Alna” – działa od 1996 roku. Kierownikiem artystycznym i organizacyjnym jest założycielel tego zespołu Witold Boćwiński. Zespół zrzesza młodzież uczącą się i już pracującą. Młodzież śpiewa i tańczy oraz posiada własną kapelę (harmonia, skrzypce, kanklės, birbynė, bęben). Zespół bierze udział w różnych imprezach regionalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych. Brał udział w międzynarodowym projekcie „Pieśń znad Via Baltiki”.
Zabytki i ciekawostki turystyczne:
- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Puńsku, z lat 1877 – 1981 w stylu neogotyckim;
- Kościół pod wezwaniem Św. Izydora Oracza w Smolanach;
- Drewniany budynek dworca kolejowego z końca XX w. w Trakiszkach;
- Skansen – zagroda litewska z XIX w. wraz z Zajazdem Puńskim;
- Muzeum regionalne „Stara plebania” w Puńsku;
- Muzeum etnograficzne Józefa Vainy, działające przy Domu Kultury Litewskiej w Puńsku,
- Osada Jaćwiesko – Pruska w miejscowości Oszkinie;
- Pomnik poświęcony Antanasowi Matulevičiusowi (kolporterowi książek i prasy litewskiej, działającemu w latach 1864 – 1904) w miejscowości Krejwiany;
- Pomnik w miejscowości Kompocie poświęcony Odrodzeniu Niepodległości Litwy;
- Przydrożne krzyże i kapliczki.
Gmina Puńsk
ul. Adama Mickiewicza 23
16-515 Puńsk
Tel./fax. (87) 5161048
email: ug_punsk@pro.onet.pl
Wójt Gminy Puńsk – Witold Liszkowski
Tel. (87) 5161040, kom. 605 418 711
Centrum Informacji Turystycznej
ul. Mickiewicza 23
16-515 Puńsk
Tel./fax. (87) 5161 079
email: cit@cit.ugpunsk.pl
www.cit.ugpunsk.pl
Dom Kultury Litewskiej w Puńsku
ul. 11 Marca
16-515 Puńsk
tel./fax. (87) 5161 032
email: punskas.lkn@gmail.com
www.punsk-kultura.pl
Litewskie Centrum Kultury Ludowej w Puńsku
ul. Szkolna 67
16-515 Puńsk
Tel. (87) 5161 476
email: llkc@home.pl
www.skansenlitewski.pl