„ Łączmy siły. My wójtowie, burmistrzowie, skarbnicy , radni gmin wiejskich dobrze wiemy, że za nas nikt naszej pracy nie wykona. Jesteśmy najbliżej codziennego życia mieszkańców naszych gmin. Czujemy się odpowiedzialni za zadania swoje i nie swoje. Dlatego nie możemy pozwolić, by nas nieustannie zbywano z naszymi słusznymi wnioskami, by odsyłano nas „na później”, opędzano się od nas albo wręcz łajano, jak byśmy byli nieudacznikami i leniami. Koleżanki i Koledzy, czas to wreszcie powiedzieć i wyciągnąć z tego najdalej idące wnioski „ – apelował do uczestników XVI Kongresu Gmin Wiejskich Marek Olszewski Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP. Na Kongres i II Forum Skarbników do Serocka w dniach 6 i 7 października przyjechało ponad 800 osób: wójtów, burmistrzów, skarbników, przewodniczących rad samorządów wiejskich i miejsko-wiejskich. W kongresowych debatach z samorządowcami wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Ochrony Środowiska, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwa Edukacji Narodowej, banków spółdzielczych, Banku Gospodarstwa Krajowego, Związku Banków Polskich i kancelarii prawnych. Uczestnicy Kongresu mieli również okazję do zapoznania się z ofertą wystawców: instytucji, wydawnictw i firm, których działania są związane z obszarami wiejskimi.
7 października
W swoim wystąpieniu inaugurującym obrady Marek Olszewski Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP mówił o zagrożeniach i problemach, z którymi gminy wiejskie się borykają. Zwrócił uwagę przede wszystkim na konieczność przeglądu obowiązującego prawa, które reguluje funkcjonowanie samorządu terytorialnego oraz na zapewnienia spójności systemu prawa samorządowego w trakcie kolejnych zmian ustawowych. Wymieniał oczekiwania samorządów w sprawie finansów publicznych: weryfikacji ustawy o dochodach jst tak, aby stworzyć skuteczne mechanizmy wyrównywania szans rozwojowych gmin słabszych ekonomicznie, systemu rekompensat dla gmin, opracowania jednolitych standardów usług publicznych, socjalnych, oświatowych które, jako minimum świadczeń powinno być finansowane z budżetu państwa, niezależnie od zamożności gminy. Mówił też o konieczności wprowadzenia subwencji ekologicznej i potrzebie kontynuacji prac nad zmianą mechanizmu korekcyjno-wyrównawczego dochodów gmin.
Podkreślał, że gminy podjęły wysiłek polepszenia warunków nauki i wychowania młodego pokolenia i przypominał kolejny raz, że w roku 1996, gdy zobowiązano gminy do prowadzenia szkół podstawowych, 25% już to zadanie prowadziło. Ubolewał jednak, że nieustanny dialog, często spór z kolejnymi rządami Rzeczpospolitej nieczęsto przynosił pożądany rezultat i gminy nie doczekały się standaryzacji zadań edukacyjnych, a gotowy, wynegocjowany projekt nowelizacji Karty Nauczyciela zaległ w rządowych szufladach. Zaznaczył, że jeśli nie dojdzie w najbliższym czasie do nowelizacji Karty, gminy będą domagać się przejęcia wypłaty pensji nauczycielskich bezpośrednio z budżetu państwa.
Jak mówił, ogromnym zagrożeniem dla gmin wiejskich jest projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo wodne, który przewiduje przeniesienie wielu obowiązków wykonywanych dotychczas przez starostów i właścicieli urządzeń melioracyjnych na gminy.
Stanowczo zwrócił uwagę na niedofinansowanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej wykonywanych przez gminy wiejskie i miejsko-wiejskie, które w wielu samorządach sięga ponad 50%. Ponieważ sprawa dotyczy codziennej obsługi mieszkańców Związek domaga się zapewnienia stałej kwoty dotacji dla każdej z małych gmin wiejskich w wysokości kosztów średniego wynagrodzenia etatu pracownika administracji publicznej jako wydatku stałego zadań zleconych wynikającego z gotowości urzędu do świadczenia usług z zakresu administracji rządowej.
Przewodniczący zwrócił też uwagę, że nie podjęto dotychczas prac nad budową krajowej polityki wiejskiej, która powinna powstawać równolegle z tworzoną krajową polityką miejską a obie koncepcje stanowić podstawy spójnej polityki rozwoju kraju.
„Czas biegnie, zmienia się rzeczywistość wokół nas. Mamy już za sobą lata funkcjonowania w Unii Europejskiej, inwestycje duże i małe z wykorzystaniem pieniędzy swoich i europejskich. Przed samorządami gmin wiejskich i miejsko-wiejskich nowe wyzwania. Skupiamy się na konkretach. Jak? i, Za ile? – to najczęstsze pytania na samorządowych spotkaniach. Dobre prawo i pieniądze adekwatne do przekazanych zadań, oto cała tajemnica sprawnie funkcjonujących wspólnot lokalnych i państwa jako całości – mówił do zgromadzonych Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich.
Marek Olszewski zwrócił uwagę na szczególny czas, w którym odbywa się Kongres – czas kampanii przed wyborami parlamentarnymi. Zapewniał, że Związek Gmin Wiejskich RP z uwagą wsłuchuje się w wypowiedzi polityków, którzy będą stanowili prawo czyli narzędzia, którymi codziennie się posługujemy. Życzył powodzenia najlepszym, tym którzy mają spójną wizję rozwoju ojczyzny, dobre pomysły i umiejętność przekuwania słów w czyny.
Po wystąpieniu Przewodniczącego Marka Olszewskiego miała miejsce debata z przedstawicielami głównych ugrupowań politycznych, którzy odpowiadali na pytania samorządowców. Platformę Obywatelską reprezentował Marek Sowa, Marszałek województwa małopolskiego, Polskie Stronnictwo Ludowe – Marek Sawicki, szef resortu Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W imieniu Prawa i Sprawiedliwości wypowiadał się poseł Krzysztof Ardanowski a Zjednoczoną Lewicę reprezentował Cezary Olejniczak z SLD. Debatę prowadzili: Marek Olszewski Przewodniczący ZGW RP i Leszek Świętalski Sekretarz Generalny ZGW RP.
Po dyskusji z politykami miała miejsce debata nt „Finanse samorządowe po 25 latach, doświadczenia i wyzwania”. Obszerne wprowadzenie przygotował prof. Wojciech Misiąg, wiceminister finansów w latach 1991-1994, obecnie Dyrektor Generalny Instytutu Badań i Analiz Finansowych. W debacie wzięli także udział Jan Grabiec – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, Jarosław Neneman Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów i Marek Olszewski, Przewodniczący ZGW RP.
6 października
W pierwszym dniu Kongresu odbyły się trzy równorzędne debaty oraz Forum Skarbników Gmin Wiejskich.
1. Debata o aktualnym procesie legislacyjnym związanym z ustawami istotnymi dla gmin, w tym mogącymi mieć poważne skutki finansowe:
– zagadnienia ustrojowe i instytucjonalne (ustawa samorządowa „MAiC”, ustawa o związkach metropolitalnych, projekt „prezydencki”-druk sejmowy 1699). Uczestnicy debaty: Jan Grabiec Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, Marek Wójcik pełnomocnik utworzenia Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego, Maciej Kiełbus Kancelaria „Dr Krystian Ziemski & Partners”, Marek Olszewski Przewodniczący ZGW RP, Leszek Świętalski Sekretarz Generalny ZGW RP.
– środowisko i planowanie przestrzenne (gospodarka odpadami, zmiana ustawy PZP, ustawa „Prawo wodne”, ustawa krajobrazowa, zagospodarowanie przestrzenne). Uczestnicy: Janusz Ostapiuk Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska, Jan Grabiec Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, Anna Kudra Kancelaria „Dr Krystian Ziemski & Partners”, Leszek Świętalski Sekretarz Generalny ZGW RP, Edward Trojanowski zastępca Sekretarza Generalnego ZGW RP.
– finanse samorządowe (finansowanie zadań zleconych, system korekcyjno-wyrównawczy). Uczestnicy debaty: Jan Grabiec Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, Krzysztof Iwaniuk Wiceprzewodniczący ZGW RP, Jacek Brygman członek Zarządu ZGW RP, Bernard Sabura specjalista ZGW RP.
2. Debata „Współpraca na rzecz rozwoju obszarów wiejskich–rola lokalnych instytucji finansowych”:
– rola kapitału lokalnego i lokalnych instytucji finansowych w stabilizacji rozwoju obszarów wiejskich. Jak skutecznie przyciągnąć i zatrzymać kapitał w obrębie gminy jako niezbędny czynnik rozwoju przedsiębiorczości? Jak poprawić atrakcyjność oferty lokalnych instytucji finansowych? Uczestnicy debaty: Olgierd Dziekoński Podsekretarz Stanu w Kancelarii Bronisława Komorowskiego, Zdzisław Kupczyk Prezes Banku Polskiej Spółdzielczości, Leszek Gałecki Spółdzielcza Grupa Bankowa, Dariusz Nieć Dyrektor departamentu rozwoju obszarów wiejskich Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Arkadiusz Lewicki Związek Banków Polskich, Henryk Litka członek Zarządu ZGW RP, Paweł Tomczak Dyrektor Biura ZGW RP.
– plany inwestycyjne gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w latach 2014-2020. specjalista ZGW RP.
– udział lokalnych instytucji finansowych w realizacji gminnych planów
– jak realizować inwestycje przy ograniczonych możliwościach gmin
– alternatywy realizacji i finansowania planowanych inwestycji
Uczestnicy debaty: Paweł Lisowski Bank Gospodarstwa Krajowego, Michał Babicz i Janusz Kurowski Kancelaria „FilipiakBabicz”, Paweł Tomczak Dyrektor Biura ZGW RP, Bernard Sabura specjalista ZGW RP.
3. Debata na temat realizacji zadań oświatowych.
– podsumowanie wspólnych działań organizacji samorządowych, w tym i ZGW RP oraz MEN związanych z przyjęciem rozwiązań legislacyjnych optymalizujących organizację, finansowanie i podnoszących jakość realizacji zadań oświatowych gmin
– realizacja zadań oświatowych w świetle zmian w podziale subwencji i finansowania edukacji osób niepełnosprawnych
– wyzwania dla nowego parlamentu i rządu
Uczestnicy debaty: Grzegorz Pochopień Dyrektor Departamentu Analiz i Prognoz Ministerstwo Edukacji Narodowej, Marek Olszewski Przewodniczący ZGW RP, Anna Grygierek członek Zarządu ZGW RP.
II Forum Skarbników Gmin Wiejskich.
Debaty II Forum Skarbników toczyły się wokół następujących tematów:
– nowelizacja w podatkach lokalnych w kontekście polityki zrównoważonego rozwoju lokalnych społeczności. Uczestnicy debaty: Justyna Przekopiak Dyrektor Departamentu Podatków i Opłat Lokalnych w Ministerstwie Finansów, Dominik Goślicki Kancelaria „Dr Krystian Ziemski & Partners”, Krzysztof Iwaniuk Wiceprzewodniczący ZGW RP, Dariusz Strugała Wiceprzewodniczący ZGW RP.
– zasady tworzenia centrum usług wspólnych w gminach – najnowsze regulacje prawne. Uczestnicy debaty: Szymon Wróbel zastępca Dyrektora Departamentu Administracji Publicznej w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, Maciej Kiełbus, Dominik Goślicki Kancelaria „Dr Krystian Ziemski & Partners”, Marek Wójcik pełnomocnik utworzenia Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego, Krzysztof Iwaniuk Wiceprzewodniczący ZGW RP, Dariusz Strugała Wiceprzewodniczący ZGW RP.
– wdrażanie funduszy europejskich. Udział wzięli: Dariusz Nieć Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Aleksandra Szelągowska Dyrektor Departamentu Finansów w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Beata Jekiełek Dyrektor Departamentu Działań Delegowanych Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Marzena Cieślak zastępca zastępca Dyrektora Departamentu Zadań Zleconych w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Paweł Lisowski Bank Gospodarstwa Krajowego, Dariusz Strugała Wiceprzewodniczący ZGW RP.
XVI Kongres Gmin Wiejskich przyjął stanowiska:
w sprawie projektu ustawy Prawo wodne
w sprawie projektowanego mechanizmu korekcyjno-wyrównawczego dochodów gmin
w sprawie nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
w sprawie ustawy Prawo zamówień publicznych
w sprawie systemowych rozwiązań ustawowych dotyczących rekompensowania samorządom ubytków dochodów z tytułu ulg i zwolnień poszkodowanym przez klęski i kataklizmy
w sprawie niedofinasowania realizacji zadań zleconych z zakresu administracji rządowej wykonywanych przez gminy wiejskie i miejsko-wiejskie.
w sprawie powołania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Samorządu Terytorialnego