„Rola obszarów wiejskich w rozwoju Polski” pod takim hasłem przebiegał XV Kongres Gmin Wiejskich w dniach 16-17 września 2014r w gminie Biała Rawska. Wzięło w nim udział blisko 900 wójtów, burmistrzów, skarbników gmin, gości, przedstawicieli ogólnopolskich organizacji samorządowych i mediów. Rangę zaproponowanej debaty o roli obszarów wiejskich w rozwoju Polski wzmacnia obecność na Kongresie Bronisława Komorowskiego, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Ministrów z Kancelarii Prezydenta, przedstawicieli Parlamentu, Rządu, instytucji działających w obszarach wiejskich.
Dyskusja o terenach wiejskich ma zwrócić uwagę przede wszystkim na konieczność wypracowania dla nich nowej strategii rozwoju i takich rozwiązań dla gmin, które będą prowadzić do podniesienia potencjału rozwojowego mieszkańców oraz ich poziomu życia. Zapoczątkowana na Kongresie debata ustrojowa jest ważnym elementem ogólnopolskiej dyskusji i jednym z priorytetów polityki kraju.
Obrady kongresowe otworzył Mariusz Poznański Przewodniczący ZGW RP. ” Cieszę się, że w tak napiętym okresie przedwyborczym znaleźliście czas by być tutaj z nami” – przywitał uczestników Przewodniczący Związku.
Dyskusję Kongresową rozpoczęła prezentacja raportu „Zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce”. Wykonała ją dr hab. Monika Stanny – profesor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Nie można myśleć w kategoriach Polski miejskiej i „Polski wiejskiej”, a szukać tego, co jest wspólne – powiedział Prezydent RP Bronisław Komorowski w swoim wystąpieniu do uczestników Kongresu.
W jego ocenie „konieczne jest zróżnicowanie polityk państwa polskiego w stosunku do różnych obszarów”. „Konieczna jest regionalizacja, ponieważ jest różnica między wschodem a zachodem Polski. I założenia polityki rolnej i regionalnej powinny być inne” – ocenił Komorowski. Zdaniem prezydenta, „czasem granica rozwoju przebiega nawet w ramach powiatu”.
Odnosząc się do raportu „Zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce” Prezydent Komorowski zaznaczył, że wyniki badań i mapy, na których przedstawiono gospodarczy rozwój gmin, zrobiły na nim wrażenie, gdyż wciąż jeszcze można zobaczyć na nich wpływ granic dawnych rozbiorów Polski. „Jednak nie ulegajmy przekonaniu o fatalizmie dziejów, skutki historii da się zmienić. W ciągu ostatnich 10 lat obserwujemy okoliczności, które przekształcają polską wieś, widzimy, że zmieniło się na niej wszystko” – dodał Prezydent.
Wicepremier i Minister Gospodarki Janusz Piechociński powiedział zgromadzonym, że ważnym zadaniem, które staje przed samorządowcami jest określenie strategicznych celów przed nową kadencją. „Przedstawione tu mapy rozwoju obszarów wiejskich, ale i nasze codzienne doświadczenia nakazują nam w sposób szczególny myśleć o umacnianiu ducha przedsiębiorczości i aktywności” – dodał.
Według Piechocińskiego w międzynarodowym otwarciu polskiej gospodarki jest coraz więcej miejsca dla małej i średniej przedsiębiorczości – tej, która wyrastała w przestrzeni wiejskiej. Wicepremier dodał, że „u nas się udało dzięki temu, że w prywatnym rolnictwie, rzemiośle, drobnym handlu utrzymał się duch gospodarowania na swoim”.
W swoim wystąpieniu Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP Mariusz Poznański podkreślił przede wszystkim, że istnieje poważne zagrożenie, że gminy wiejskie w niedalekiej przyszłości będą miały problemy z realizowaniem podstawowych usług dla mieszkańców. Jego zdaniem, mogą się one pogłębić poprzez zachodzące zmiany demograficzne i migracje ludności.
Marszałek Sejmu Ewa Kopacz i Wicemarszałek Sejmu Eugeniusz Grzeszczak skierowali listy do uczestników XV Kongresu. Marszałek Ewa Kopacz wyraziła przekonanie, że rzeczowa dyskusja kongresowa przyczyni się do wypracowania rozwiązań, które pozwolą zmieniać wieś na lepsze.
„Jestem przekonany, iż pokłosiem zaplanowanych warsztatów, paneli dyskusyjnych, debat, a także wymiany poglądów, doświadczeń oraz dobrych praktyk ich uczestników z różnych części Polski, będzie wypracowanie propozycji do stworzenia optymalnego modelu rozwoju gmin wiejskich, oczywiście przy uwzględnieniu specyfiki każdej z nich” – napisał w swoim liście Wicemarszałek Grzeszczak.
Pierwszy dzień Kongresu zakończyła debata prowadzona przez redaktora Janusza Króla z udziałem Olgierda Dziekońskiego Ministra w Kancelarii Prezydenta , Janusza Sepioła Przewodniczącego Senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej , Krzysztofa Jurgiela Przewodniczącego Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Zofii Szalczyk Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Jerzego Zająkały Członka Zarządu ZGW RP, wójta gminy Łubianka.
W drugim dniu Kongresu odbyły się debaty o działaniach gmin w bieżącej i średniookresowej perspektywie:
1. Poprawa efektywności funkcjonowania gmin wiejskich,
2. Finansowanie bieżących zadań i inwestycji w średniookresowej perspektywie,
3. Wdrażane i planowane zmiany w ustawach oświatowych,
4. Projekty zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
W debatach udział wzięli: Bogdan Dombrowski, Wiceminister Administracji i Cyfryzacji; Przemysław Krzyżanowski, Wiceminister Edukacji Narodowej; Agnieszka Dawydzik, Dyrektor Departamentu Koordynacji Strategii i Polityk Rozwoju MIiR; Andrzej Trzęsiara – Dyrektor Departamentu Rozwoju Kapitału Ludzkiego MAC; Konrad Malinowski, Departament Informatyzacji MAC; Maria Duczmal i Małgorzata Szymborska Departament Gospodarki Odpadami Ministerstwo Środowiska, Ryszard Paweł Krawczyk, Prezes RIO w Łodzi; Paweł Lisowski, Doradca Prezesa BGK, Dyrektor ds Współpracy z JST; Zofia Dobrowolska, wójt gminy Dopiewo; Marcin Skonieczka wójt gminy Płużnica; Michał Kiełbus, Kancelaria Dr Krystian Ziemski & Partners; członkowie Zarządu ZGWRP: Przewodniczący Mariusz Poznański, wójt gminy Czerwonak; Krzysztof Iwaniuk, wójt gminy Terespol; Marek Olszewski, wójt gminy Lubicz; Jerzy Zająkała, wójt gminy Łubianka; Leszek Świętalski, wójt gminy Stare Bogaczowice.
Po dwóch dniach obrad Kongresowych uczestnicy przyjęli stanowiska:
1. Stanowisko w sprawie określenia roli gmin wiejskich w rozwoju kraju,
2. Stanowisko w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich środkami PROW oraz krajowych i regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020,
3. Stanowisko w sprawie warunków wykonywania zadań oświatowych przez samorządy wiejskie,
4. Stanowisko w sprawie niezbędnych zmian przepisów regulujących system gospodarowania odpadami komunalnymi.
Forum Skarbników 16-17 września 2014r.
Równolegle z obradami kongresowymi odbyło się Pierwsze Forum Skarbników Gmin wiejskich i miejsko – wiejskich. W spotkaniu wzięli udział skarbnicy z całego kraju oraz przedstawiciele gmin – uczestnicy Kongresu.
Tematyka Forum:
1. Prace legislacyjne i propozycje zmian w obszarze finansów publicznych (projekty zmian w ustawach o finansach publicznych i finansowaniu JST – zmiany w tzw. „janosikowym“, problem art. 243 u.o.f.p., – z udziałem Zdzisławy Wasążnik, Dyrektor Departamentu Finansów Samorządu Terytorialnego Ministerstwa Finansów, Lucyny Hanus, Prezes RIO we Wrocławiu, Krzysztofa Pietraszkiewicza – Prezesa Związku Banków Polskich, Krzysztofa Iwaniuka Wiceprzewodniczącego ZGW RP, wójta gminy Terespol)
2. Plany inwestycyjne gmin wiejskich w latach 2014-2020. Możliwości i ograniczenia. Debata z udziałem: Agnieszki Dawydzik Dyrektor Departamentu Strategii i Polityk Rozwoju MIiR i Małgorzaty Laskowskiej z Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich MRiRW.
- Prezentacja wyników badań ZGWRP (Bernard Sabura ZGW RP)
- Planowane działania i wysokość środków oraz akpekty techniczne związane z finansowaniem inwestycji z PROW, funduszy regionalnych i krajowych na lata 2014-2020.
3. Jak wypełnić lukę w finansowaniu inwestycji na obszarach wiejskich?
- Rola Banku Gospodarstwa Krajowego we wsparciu realizacji inwestycji (Paweł Lisowski, Dyrektor Departamentu Współpracy z JS, Doradca Prezesa BGK)
- Propozycje sektora finansowego (finansowanie kapitałowe; sprzedaż zwrotna, płatność ratalna, subrogacja, finansowanie pod weksel, konsolidacja długu, itp.) – debata z udziałem Pawła Rogosza z Getin Banku, Małgorzaty Zielińskiej z DNB Bank Polska S.A., Adriana Kozłowskiego z Magellan S.A.
- Optymalizacja realizacji zadań gminnych (wspólne zakupy, odzyskiwanie podatku VAT, optymalizacja organizacji i finansowania oświaty – debata z udziałem m.in. Grażyny Kowalik wójta gminy Hanna, Pawła Kaźmierczaka z Kancelarii Ziemski&Partners, Romualda Meyera z Pomorskiej Grupy Konsultingowej S.A.)
- Przedstawienie koncepcji utworzenia krajowego funduszu rozwoju obszarów wiejskich (Paweł Tomczak, ZGW RP).
4. Gminne dylematy finansowe – art. 243, podatek od nieruchomości, problem samoopodatkowania gmin – debata z udziałem m.in. Justyny Przekopiak – Dyrektor Departamentu Podatków Lokalnych Ministerstwa Finansów, Ryszarda Pawła Krawczyka, Prezesa RIO w Łodzi, Pawła Kaźmierczaka z Kancelarii Ziemski & Partners, Krzysztof Iwaniuk Wiceprzewodniczący ZGW RP, wójt gminy Terespol.
5. Działania wspierające doskonalenie umiejętności służb finansowych i realizację ich zadań (Paweł Tomczak, ZGWRP; Tomasz Dorf, Microsoft; Michał Gembal, Arcus ).
Spotkania towarzyszące XV Kongresowi Gmin Wiejskich
Kongresowi towarzyszyły 3 dodatkowe spotkania:
„PR w samorządzie terytorialnym” – warsztaty, których celem było zdobycie umiejętności z zakresu budowania wizerunku publicznego wójta/ burmistrza oraz wizerunku gminy/miasta. Uczestnicy mogli też zdobyć praktyczną wiedzę o kampanii wyborczej. Spotkanie prowadził dr Sergiusz Trzeciak.
Spotkanie Prezesów Lokalnych Grup Działania
W panelu dyskusyjnym wzięli udział przedstawiciele LGD, dyrektorzy departamentów rozwoju obszarów wiejskich urzędów marszałkowskich, przedstawiciele gmin. Rozmawiali między innymi o wielofunduszowym podejściu Leader w poszczególnych regionach Polski oraz o tym jak bezpiecznie rozliczyć środki na funkcjonowanie LGD w obecnej perspektywie. Dyskusję prowadzili: Janusz Bartczak Prezes KS LGD i Witold Magryś Wiceprezes KS LGD. O podejściu Leader w perspektywie 2014-2020 mówiła na spotkaniu Joanna Gierulska, naczelnik Wydziału Leader Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
„Rola gospodarowania przestrzenią w rozwoju obszarów wiejskich Polski” – to seminarium dla uczestników Kongresu, które obejmowało następującą problematykę:
- Jaką praktyczną, pozytywną rolę pełni planowanie przestrzenne w gminie
- Jak tworzyć i wykorzystywać rezerwy terenów na cele strategiczne gminy, regionu i kraju
- Jak chronić zasoby przestrzenne gmin
- Jakie są społeczne i ekonomiczne koszty gospodarowania przestrzenią w gminach wiejskich
- Czy tereny budowlane na obszarach wiejskich są elementem konkurencji w walce o mieszkańca/inwestora
Moderatorami spotkania byli: Urszula Bereza-Tijero – Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa (IGPiM), dr hab. Przemysław Śleszyński prof. nadzw. Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, dr Piotr Fogel IGPiM.