1 października 2024 r., z inicjatywy Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWRP), w Ministerstwie Klimatu i Środowiska (MKiŚ) miało miejsce spotkanie poświęcone konieczności zmian w przepisach określających zasady zadania własnego gmin, jakim jest finansowanie oświetlenia znajdującego się na terenie gmin. Ministerstwo Klimatu i Środowiska reprezentowane było przez Miłosza Motykę, Podsekretarza Stanu, Aleksandrę Świderską, Dyrektor Departamentu Elektroenergetyki w MKiŚ oraz Pawła Kozłowskiego, Naczelnika w Ministerstwie. Natomiast ZGWRP reprezentowali Sebastian Czwojda, Zastępca Dyrektora Biura Związku oraz Karol Skrzypczak, Burmistrz Miejskiej Górki – gminy członkowskiej Związku. Ponadto w spotkaniu uczestniczyli również przedstawiciele Polskiego Związku Przemysłu Oświetleniowego (PZPO) – Marek Orłowski, Prezes PZPO oraz Mirosław Sekuła, Wiceprezes PZPO.
Problem finansowania oświetlenia – gminy ze związanymi rękoma
Problem finansowania oświetlenia przez jednostki samorządu terytorialnego jest znany od ok. 30 lat i jest wynikiem przemian ustrojowych dokonanych po roku 1989. Wówczas to zdecydowano, że infrastruktura oświetleniowa stanowić będzie majątek przedsiębiorstw energetycznych. Życie pokazało, że stanęło to jednak w opozycji do zadań własnych przydzielonych odradzającemu się wówczas samorządowi gminnemu. Prawo energetyczne nałożyło bowiem na gminy obowiązek finansowania oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych, znajdujących się na terenie gmin.
W obecnym stanie prawnym i własnościowym gminy mają płacić za oświetlenie nie posiadając możliwości modernizowania tego oświetlenia celem uzyskania realnych oszczędności – nie tylko finansowych, ale także związanych chociażby z ograniczeniem emisji CO2 w efekcie zmniejszenia zużycia energii.
Problem ten w sposób dobitny uwypukliły próby – podejmowane przez gminy – realizacji programu „Rozświetlamy Polskę”.
Właśnie na te kwestie podczas spotkania zwracali uwagę przedstawiciele ZGWRP i PZPO, podając konkretne przykłady, gdzie gminy napotkały na barierę własności słupów i opraw oświetleniowych i ostrzeżenia z regionalnych izb obrachunkowych, że finansowanie modernizacji oświetlenia niebędącego własnością gmin ze środków publicznych naraża wójtów/burmistrzów/prezydentów miast na konsekwencje prawne związane ze złamaniem dyscypliny finansów publicznych.
Konstruktywnie o finansowaniu oświetlenia
Minister Miłosz Motyka podzielił postulaty samorządowców dotyczące konieczności wprowadzenia zmian. Podczas spotkania rozważano konkretne rozwiązania. Rozmawiano między innymi
– o wprowadzeniu obowiązku nieodpłatnego udostępnienia infrastruktury energetycznej gminom na potrzeby montażu punktów świetlnych.
– o zmianie przepisów prawa, które w sposób jasny umożliwiają budowę czy też modernizację infrastruktury przedsiębiorstw energetycznych ze środków publicznych w przypadku uzyskania efektu w postaci oszczędności energii.
– o uruchomieniu programu pozwalającego na budowę własnej infrastruktury oświetleniowej gminy zapewniającą właściwą parametryzację oświetlenia, uniezależnioną o istniejących słupów linii energetycznej.
Minister zadeklarował zainicjowanie międzyresortowego spotkania z przedstawicielami Ministerstw Infrastruktury oraz Aktywów Państwowych, celem wypracowania adekwatnych rozwiązań. W odpowiedzi przedstawiciele ZGWRP zgłosili wolę udziału w takim spotkaniu, by móc reprezentować środowisko samorządowe, co spotkało się ze zrozumieniem ze strony ministra i jego współpracowników. Dzięki zrozumieniu postulatów gmin, spotkanie można uznać za konstruktywne i dające nadzieję na wprowadzenie tak bardzo potrzebnych i wyczekiwanych przez gminy zmian.
– Dziękujemy za konstruktywne spotkanie i liczymy, że dalsze działania doprowadzą w końcu do rozwiązania sytuacji, zapoczątkowanej w 1997 r. – podsumował Sebastian Czwojda.