27 października br. odbyło się kolejne posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (KWRiST). Prowadzili je wspólnie Paweł Szefernaker, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), Krzysztof Iwaniuk, wójt Terespola, przewodniczący Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWRP) i współprzewodniczący KWRiST. Przy stole prezydialnym zasiadł również Marek Wójcik, pełnomocnik ds. legislacji Związku Miast Polskich (ZMP) i sekretarz KWRiST.
Rządowy Fundusz Inwestycji Strategicznych Polski Ład – temat, który zdominował posiedzenie
Program posiedzenia był bardzo obszerny, składał się bowiem z niespełna 40 punktów, ale samo spotkanie zdominowało kilka kwestii, a jedną z nich była informacja strony rządowej na temat realizacji Rządowego Funduszu Inwestycji Strategicznych Polski Ład. Omówienia tego programu dokonała Beata Daszyńska-Muzyczka, prezes Zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK).
Szefowa BGK w swoim wystąpieniu przekazała szereg informacji podsumowujących pierwsze rozdanie środków oraz zapowiadających kolejny nabór w ramach tego programu.
– Program jest całkowicie nowy i inny w samym schemacie swojego działania – powiedziała Beata Daszyńska-Muzyczka i dodała: – Spłynęło łącznie, do 15. sierpnia, dokładnie 7998 wniosków. To oznacza, że praktycznie wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, które były uprawnione złożyły wnioski, przynajmniej jeden. Średnio wychodzi ponad dwa i pół wniosku na każdą jednostkę samorządu terytorialnego. Prezes Daszyńska-Muzyczka zaznaczyła, że imponująca była wartość potrzeb inwestycyjnych zgłoszonych przez samorządy, opiewała bowiem ona na kwotę 93,3 mld zł. Sukcesem było natomiast to, że udało się pierwotną kwotę – 20 mld zł – przeznaczoną na sfinansowanie wnioskowanych projektów zwiększyć do niespełna 24 mld zł.
Głos w tej kwestii zabrał także minister Szefernaker, który zwrócił uwagę, że przy ogromnej liczbie wniosków złożonych do dofinansowania ciężko było zaspokoić wszystkie potrzeby. Wskazał też, jakie problemy z aplikacjami miała komisja decydująca o przyznaniu dofinansowania i podziękował osobom zaangażowanym w ocenę wniosków. – Jeszcze się taki nie narodził, co by wszystkim dogodził, ale bardzo się cieszę, że mając do dyspozycji taką konkretną kwotę, która była de facto jedną czwartą złożonych wniosków, udało się wycisnąć – mówiąc kolokwialnie – jak najwięcej z tego – zaznaczył i dodał, że ponad połowa wniosków, czyli ponad 4 tys. wniosków zostało pozytywnie zaopiniowanych.
Rządowy Fundusz Inwestycji Strategicznych – punkt widzenia samorządów
O podsumowanie programu ze strony samorządowej KWRiST poproszony został sekretarz Komisji. Marek Wójcik rozpoczął swoje wystąpienie od podziękowań za wdrożenie omawianego programu i za zwiększenie jego budżetu, jednak podkreślił, że samorządowcy wciąż uważają, że przy podziale tak dużych środków na inwestycje swój udział powinna mieć też strona samorządowa. – Zgłaszamy się, jako organizacje samorządowe do udziału w komisjach konkursowych przy następnym naborze. Dlatego, że myślę, że dzięki temu on będzie jeszcze bardziej przejrzysty – powiedział i prosił o uwzględnienie tej sugestii w przyszłości. Podkreślał przy tym wieloletnie doświadczenie samorządowców w zarządzaniu środkami finansowymi np. z subwencji drogowej czy oświatowej.
Jednocześnie przedstawiciel strony samorządowej poprosił też o wyjaśnienie wątpliwości związanych z podziałem środków z omawianego programu rządowego. – Przede wszystkim chcielibyśmy wiedzieć, dlaczego te 89 samorządów nie dostało pieniędzy – zaznaczył.
Na bieżąco odpowiedział minister Szefernaker: – Pięć jednostek w skali kraju nie złożyło wniosków. Natomiast w odniesieniu do pozostałych samorządów wskazał, że chodziło m.in. o złożenie pojedynczych wniosków opiewających na bardzo wysokie kwoty dofinansowania.
W tym kontekście rozwinęła się także dyskusja dotycząca kumulacji przypadków odmowy dofinansowania bądź nieproporcjonalnego przyznania środków gminom z Dolnego Śląska. Dlatego Marek Wójcik poprosił o wyjaśnienie tej sytuacji.
Obok innych kwestii związanych realizacją Polskiego Ładu, sekretarz KWRiST zabiegał też o to by wydłużyć terminy realizacji dofinansowanych przedsięwzięć, bowiem coraz trudniej znaleźć wykonawców inwestycji, zwłaszcza w obszarze drogownictwa.
Drugi nabór i element dedykowany gminom popegeerowskim
W dalszej kolejności szefowa BGK omówiła założenia drugiego naboru wniosków do Polskiego Ładu, choć zaznaczyła, że obecnie nie wiadomo jeszcze jaka kwota zostanie udostępniona samorządom w tym naborze.
Prezes BGK wspomniała także o dodatkowym elemencie drugiego naboru, który będzie dedykowany gminom, w których zlokalizowane były PGR-y. W tym rozwiązaniu gminy takie miałyby być zobligowane do zapewnienia wkładu własnego mogącego wynieść nawet tylko dwa procent, a dofinansowanie miałoby dotyczyć 11 obszarów inwestycyjnych. – Chcemy, żeby w ten sposób pomóc tym gminom najbiedniejszym – podkreśliła Beata Daszyńska-Muzyczka.
Głos w dyskusji zabrał także Jacek Brygman, reprezentujący ZGWRP. – Duże podziękowania dla komisji, dla Pana Ministra. To rzeczywiście był zupełnie inny nabór niż ten, który dotyczył drugiego i trzeciego rozdania Rządowego Funduszu Inwestycyjnego – powiedział, a potem zadał kilka pytań, mających na celu doprecyzowanie aktualnej wiedzy na temat następnego naboru wniosków w ramach omawianego rządowego programu. Pytał m.in. o to jaka będzie ogólna pula środków dostępnych w ramach całego programu, a także jaki będzie harmonogram konkursów.
Przedstawiciel gmin wiejskich zwrócił też uwagę, że na rynku inwestycyjnym dość mocno rosną ceny. – Te kosztorysy, które mieliśmy do składania wniosków do pierwszego naboru były z sierpnia. Możemy zderzyć się z tym właśnie, że część inwestycji będzie wymagała większego wkładu własnego z naszych środków. I stąd może być sytuacja taka, że część tych zadań nie zostanie zrealizowanych, ze względu właśnie na brak środków własnych na uzupełnienie tej zwyżki cen, jaka może wystąpić na rynku, w trakcie organizacji przetargów – sygnalizował J. Brygman.
Na pytanie Krzysztofa Iwaniuka, czy dla gmin popegeerowskich będą wydzielone dodatkowe środki minister Szefernaker stwierdził, że będzie na ten cel zarezerwowana „extra pula”, co potwierdziła także szefowa BGK.
Przy okazji dyskusji dotyczącej rządowego programu głos zabrał także Leszek Świętalski, dyrektor biura ZGWRP, który podziękował za współpracę z Bankiem podczas pierwszego naboru wniosków (ZGWRP zorganizował spotkanie w trybie online z przedstawicielami BGK, w którym uczestniczyło ponad 630 gmin) i zaproponował pomoc w „niesieniu kaganka oświaty” odnośnie przekazania wiedzy o zasadach dotyczących drugiego naboru wniosków.
Narodowy Program Szczepień i działanie Zespołu ds. gospodarki odpadami
Następnym punktem posiedzenia było omówienie Narodowego Programu Szczepień, którego dokonał minister Michał Dworczyk, z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Podjęto dyskusję na temat możliwości sczepienia dzieci powyżej 5 roku życia i regulacji umożliwiającej pracodawcom pozyskanie wiedzy kto z pracowników się zaszczepił, a kto nie.
W dalszej kolejności uczestnicy posiedzenia przeszli do omówienia pozostałych punktów ujętych w porządku obrad.
Wniosek strony samorządowej KWRiST o przedłużenie prac Zespołu doradczego ds. gospodarki odpadami przy Ministrze Klimatu i Środowiska oraz o włączenie do tego zespołu przedstawicieli wszystkich organizacji wchodzących w skład Komisji uzasadnił dyrektor biura ZGWRP. – Stwierdzamy, że jesteśmy na bardzo, bardzo wczesnym etapie pracy, tym bardziej, że deliberujemy teraz nad tym, co jest istotą przyszłego kształtu systemów i systemowych rozwiązań w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Mówimy tu o rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Dlatego ze strony samorządowej i samego Zespołu pojawił się wniosek, żeby, po pierwsze, przedłużyć żywotność tego Zespołu albo go powołać na czas nieokreślony. Ale uwaga strony samorządowej – bardzo istotna, żeby wprowadzić przy noweli rozporządzenia przedstawicieli jednak wszystkich korporacji samorządowych reprezentowanych w Komisji Wspólnej – wskazał Leszek Świętalski.
Omówiono także wniosek Śląskiego Związku Gmin i Powiatów dotyczący sposobu ujęcia w budżetach samorządowych środków finansowych, które jednostki samorządu terytorialnego mają otrzymać jako uzupełnienie subwencji ogólnej.
Ożywioną wymianę poglądów spowodował projekt ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 (UC95), w trakcie której padła propozycja kompromisowej zmiany spornych przepisów, ale która wymaga jeszcze dopracowania.
Zmiana granic administracyjnych i negatywna opinia dla projektu ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych
Polemikę wywołał również kolejny punkt spotkania, wywołany przez stronę samorządową KWRiST, a dotyczący wsparcia dla gminy Komprachcice, która znalazła się w trudnej sytuacji finansowej po zmianie granic administracyjnych. Oprócz kwestii propozycji pomocy dla tej konkretnej gminy, podjęto również wątek systemowej regulacji sytuacji, w których dochodzi do zmian granic pomiędzy sąsiadującymi gminami i miastami.
Padła propozycja by kwestia ta, w ciągu najbliższych dwóch tygodni, stała się przedmiotem pracy Zespołu ds. ustrojowych. Głos w tej sprawie zabrał m.in. dyrektor Świętalski, który zaapelował o uregulowanie tych kwestii, nawet niezależnie od stanowisk organizacji samorządowych, które w tej sprawie nie potrafią wypracować kompromisu. – Absolutnie prosimy o podjęcie rękawicy, nie patrząc na to, że się ewentualnie korporacje nie dogadają. Tylko dostrzeżmy problem natury prawnej z pozycji organu, któremu przysługuje inicjatywa ustawodawcza – apelował do strony rządowej.
Warto zwrócić uwagę, że wśród opiniowanych dokumentów był także projekt ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (UD268), który otrzymał opinię negatywną. – Tutaj opinia jest bardzo negatywna! – podkreślił Krzysztof Iwaniuk, który wyartykułował szereg problemów, jakie może rodzić przyjęcie rozwiązań prawnych ujętych w rzeczonym projekcie (o tej sprawie można przeczytać tutaj).
Jednocześnie przedstawiciel Ministerstwa Infrastruktury stwierdził, że mimo braku uzgodnienia przez stronę samorządową decyzją kierownictwa resortu projekt ustawy będzie procedowany i ma zostać przedstawiony do akceptacji Radzie Ministrów.