Debata o finansowaniu oświaty za nami

We wtorek, 15 września odbyło się specjalne posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego poświęcone wyłącznie oświacie – funkcjonowaniu szkół w warunkach epidemii i stanie finansowania zadań oświatowych. Debacie przewodniczył Krzysztof Iwaniuk, przewodniczący Związku.

Główny Inspektor Sanitarny, Jarosław Pinkas podziękował samorządowcom za ich działania podjęte po to, że dzieci mogły bezpiecznie wrócić do szkoły. I przytoczył dane dotyczące wydawania opinii o przejściu na nauczanie zdalne lub hybrydowe: do tej pory wszystkich decyzji podjęto 646, z czego w ostatnim tygodniu – 198. Opinii pozytywnych było 239, a negatywnych – 331. Jak zapewniał Pinkas, duża liczba decyzji o przejściu na nauczanie zdalne na początku roku dotyczyła głównie specyficznych placówek, np. przyszpitalnych, gdzie należało ograniczyć kontakty ciężko chorych dzieci z rówieśnikami, mogącymi stanowić potencjalne źródło zarażenia koronawirusem.

Z pierwszych doświadczeń wynika, że rodzice zachowują się racjonalnie i nie posyłają chorych dzieci do szkół czy przedszkoli. Decyzję o powrocie do szkół podjęły praktycznie wszystkie kraje europejskie. Badania naukowe wskazują bowiem, że koszty izolacji społecznej przewyższają ryzyko związane z zarażeniem koronawirusem. GIS spodziewa się zwiększonej liczby zachorowań na początku października, kiedy naturalnie wzrasta liczba infekcji.

Minister edukacji Dariusz Piontkowski podkreślał, że subwencja oświatowa z roku na rok wzrasta, mimo że spada liczba uczniów w systemie. Jak podaje MEN, w latach 2016-2020 subwencja oświatowa wzrosła o 9,5 mld złotych, a w samym 2020 r. o prawie o 3 mld zł w stosunku do roku poprzedniego, tj. o 6,2 proc., osiągając poziom prawie 50 mld zł.

Według MEN optymistyczne są także dane dotyczące dochodów samorządów. Jak przypomina resort, w 2019 r. o 11,8 mld zł wzrosły dochody własne JST. Wzrost ten sięgał 9,5 proc. i osiągnął poziom 135,8 mld zł (w 2018 roku była to kwota 124 mld zł). W 2019 r. dochody samorządów z PIT wzrosły w porównaniu do 2018 roku o 5,2 mld zł, tj. 10,3 proc. i wynoszą 56,1 mld zł. W 2019 r. dochody samorządów z tytułu udziału w podatku  CIT wzrosły do 10,9 mld zł. Oznacza to wzrost o 1,2 mld zł w stosunku do 2018 r., tj. o 12,4 proc.

Wiceminister finansów Piotr Patkowski podkreślał przy tym, że wydatki samorządów na oświatę, przekraczające subwencję oświatową, pozostają w stałej relacji do PKB. W latach 2010 – 2016 wskaźnik ten wynosił 0,6 proc., od 2017 r. – 0,7 proc.

„Tutaj mamy constans. Nie widzimy po stronie samorządu terytorialnego, żeby ta relacja do PKB się zmieniała. Nie mamy realnego wzrostu, mamy oczywiście nominalny, ale nie mamy realnego wzrostu w stosunku do PKB wydatków samorządu terytorialnego” – komentował wiceminister.

Z tak pozytywną oceną stanu finansowania oświaty nie zgadzają się samorządowcy. „Jeśli chcemy rozmawiać o finansach samorządowych, to musimy rozmawiać o dochodach i o wydatkach” – podkreślał Andrzej Porawski, dyrektor Biura Związku Miast Polskich. „Ten wzrost dochodów, który państwo tak eksponujecie, jest niższy niż wzrost naszych wydatków, które biorą się nie z naszych fanaberii” – dodał.

„Kluczowe dla naszych problemów są kwestie związane z wynagrodzeniami nauczycieli. My chcemy, żeby nauczyciele zarabiali więcej, bo im się to należy, rzeczywiście wykonują ogromnie pozytywną pracę. Natomiast od marca 2018 r. wynagrodzenia [nauczycieli] wzrosły o 28,5 proc., a subwencja oświatowa wzrosła o 15,6 proc., czyli dwukrotnie wolniej” – wskazywał Marek Wójcik.

Z jego szacunków wynika, że samorządy powinny otrzymać w subwencji oświatowej w sumie o 5 mld zł więcej niż zaplanowano w budżecie państwa.

Swoje zdanie wyraził też Jacek Brygman, członek Zarządu ZGW RP, wójt gminy Cekcyn. Wyraził przekonanie, że strona rządowa w swoich prezentacjach nie pokazuje pełnych kosztów ponoszonych przez samorządy na rzecz edukacji. „To jest niemożliwe, żeby te dane tak bardzo się rozmijały” – mówił. Zaproponował stworzenie rzetelnego sprawozdania z wydatków na edukację obu stron – rządowej i samorządowej. W imieniu Związku Gmin Wiejskich złożył też postulat o faktyczne przywrócenie kompetencji co do kształtowania sieci szkolnej. Zasygnalizował też, że sporym problemem staje się duża liczba nauczycieli przebywających na urlopach dla poratowania zdrowia.

Wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Paweł Szefernaker jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego poinformował, że jest zgoda Ministerstwa Finansów, by powstał stały zespół ds. monitorowania finansów oświaty. Jak podkreślił Szefernaker, jest to rozwiązanie, „abyśmy w naszych rozmowach poszli krok do przodu”.

Pomysł został pozytywnie przyjęty przez stronę samorządową. Na kolejnym posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego ustalone mają być szczegóły dotyczące formuły i składu tego zespołu.

foto: ZGW RP